ពិសោធន៍និយមរបស់ចន ឡក (John Locke)

ចន ឡកបង្ហាញនូវរាល់ពុទ្ធិរបស់មនុស្សគឺត្រូវបានឆ្លងកាត់នូវការពិសោធន៍ តាមលក្ខណៈនេះយើងអាចចោទសួរថា តើពិសោធន៍របស់ឡកគឺជាការពិសោធន៍អ្វី? ឡក បានឆ្លើយអះអាងនូវសំណួរនេះថា ឥន្ទ្រីយារម្មណ៍គឺជាប្រភពយ៉ាងសំខាន់បំផុតនៃគំនិតទាំងឡាយដែលយើងមាន បានន័យថាមនុស្សយើងម្នាក់ៗមិនមានចំណេះដឹងឬគំនិតពីកំណើតនោះទេ ពេលកើតមកខួរក្បាលមនុស្សដូចក្រដាសសស្អាតដែលមិនទាន់គូសវាសអ្វីលើក្រដាសនោះសោះ។ សូម្បីតែគំនិតអ្វីមួយក៏ពុំមានដែរ ប៉ុន្តែបើសិនជាគេយកអ្វីមកធ្វើអន្តរកម្មជាមួយនឹងឥន្ត្រីយ៍ទាំងឡាយ នេះហើយដែលជាប្រភពសម្រាប់ផ្ដល់គំនិតនិងពុទ្ធិ។ យើងអាចទទួលបានពុទ្ធិឬគំនិតផ្សេងៗចំពោះវត្ថុដោយពឹងផ្អែកតែលើឥន្ទ្រីយ៍របស់យើងប៉ុណ្ណោះ។ ឧទាហរណ៍ ដូចជាយើងដឹងពណ៌ ទំហំ រូបភាពគុណភាព សំឡេង រសជាតិ បានតែក្នុងក្របខណ្ឌឥន្ទ្រីយ៍។

ចំពោះឡកលោកយល់ថាមានតែការឆ្លងកាត់ការពិសោធន៍តាមឥន្ទ្រីយ៍របស់យើងប៉ុណ្ណោះដែលអាចឲ្យយើងទទួលបានពុទ្ធិឬគំនិតផ្សេងៗចំពោះវត្ថុបាន​​​ដោយលោកបានបែងចែកពិសោធន៍ខាងក្រៅនិងពិសោធន៍ខាងក្នុង។