សំណួរ
១. តើប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ មានសិទ្ធិ កាតព្វកិច្ច និងស្មារតី យ៉ាងណខ្លះ ? ចូរបង្ហាញ ។
២. ក្នុងនាមអ្នកជាបេក្ខជនប្រលងជ្រើសរើសគ្រូបង្រៀនម្នាក់ តើយុវជនល្អពលរដ្ឋល្អ ត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិយ៉ាងណាខ្លះ ?
៣.ដូចម្ដេចដែលហៅថាអត្តសញ្ញាណជាតិ ? តើសារសំខាន់នៃអត្តសញ្ញាណរបស់ប្រទេសកម្ពុជាមានអ្វីខ្លះ ? ចូរពន្យល់ពីលក្ខណៈពិសេសរបស់អរិយធម៌ខ្មែរ ។
៤. ម្នាក់ៗតែងតែនិយាយថា » ខ្លួនសេ្នហាជាតិ » តើស្នេហាជាតិពិតប្រាកដ ត្រូវប្រកបដោយគុណសម្បត្តិបែបណាខ្លះ ? លើឧទាហរណ៍តាមរយៈអក្សរសិល្ប៍មកនបញ្ជាក់ ។
ចម្លើយ
១. ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យត្រូវមាន ៖
សិទ្ធិ
- បោះឆ្នោតនិងឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនឲ្យគេបោះឆ្នោត
- ចូលរួម ឬ បង្កើតគណបក្សនយោបាយ
- ចូលរួមេ ឬ បង្កើតសមាគមផ្សេងៗ
- ទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលអធ្វើតាមឆន្ទៈរបស់ខ្លួនកាតព្វកិច្ច
- គោរពប្រជាធិបតេយ្យតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់នានា
- គោរពសិទិ្ធមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
- ចូលរួមដឹងលឺ និងចូលរួមចំណែកគ្រប់កិច្ចការរបស់រដ្ឋាភិបាល
ស្មារតី
- អត់ធ្មត់ អនុគ្រោះ សម្របសម្រួលសហការគ្នា
- ហ៊ានបញ្ចោញមតិ វែកញែករកខុសត្រូវ
២. ក្នុងនាមជាបេក្ខជនប្រលងជ្រើសរើសគ្រូបង្រៀនម្នាក់យល់ថា លក្ចណៈសម្បត្តិរបស់យុវជនល្អពលរដ្ឋត្រូវមាន ៖
- កាយសម្បទា សុខភាពល្អ រហ័សរហួន ឈ្លានវៃ រឹងមាំ
- បញ្ញាសម្បទា ចំណេះដឹងទូលំទូលាយ បច្ចេទេស វិទ្យាសាស្រ្ដទំនើប
- ស័្ចយសិក្សាជាប់ជានិច្ច និងឥរិយាបថល្អត្រឹមត្រូវ
- សីមធម៌សម្បទា មានសីលធម៌រស់នៅល្អ គុណធម៌ជឿនលឿន
- គោរពសិទ្ធមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
- មានមនសការជាតិ សាមគ្គី ឯកភាព និងគតិយុត្តិធម៌
សរុបមក លក្ខណៈសម្បតិ្តទាំងអស់ដូចពោលខាងលើ ជាមធ្យោបាយ ដើម្បីធ្ចើឲ្យយុវជន ពលរដ្ឋល្អ ឆ្ពោះទៅកសាងសង្គមជាតិល្អរុងរឿង ។
៣. អត្តសញ្ញាណជាតិ ៖
អត្ត + សញ្ញាណ + ជាតិ
- អត្ត គ្រឿងសម្គាល់ខ្លួន ឬវត្ថុណាមួយ
- សញ្ញាណ សេចក្តីដឹងជាក់ ការយល់ច្បាស់
- ជាតិ កំណើតនៃមនុស្សដែលមានសញ្ជាតិផ្សេងៗ
អត្តសញ្ញាណជាតិ ជាក្រុមមនុស្សដែលមានកំណើតក្នុងដែនដីជាមួយគ្នាមានប្រវត្តិដូចគ្នា ឬជាមួយគ្នា មានភាសានិយាយតែមួយដូចគ្នា លក្ខណៈវប្បធម៌ ( ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី សាសនា សិល្បៈ ) ដូចគ្នាចិត្តគំនិតនិងឆន្ទៈរួមតែមួយ ។ រូបសម្បត្តិ ចរិយា សម្បត្តិ ( ឧទាហរណ៍ ខ្មែរមានសម្បុរសណ្ដែកបាយ បបូរបាត់ក្រាស ហើយរឹមព័ន្ធជុំវិញ ចម្រុះមិនទាល មិនស្រួច ត្របកភ្នែកមានពីរផ្នក់ ចូលចិត្តធ្វើម្ហប សម្លម្លូរ កកូរ ប្រហើរ ប្រហុក ...) ។
- លក្ខណៈធម៌ជាតិមាន ដើមត្នោត ទន្លេ បឹងបួរ ទន្លេសាប ទន្លេបួនមុខ ។
- សម្បត្តិវប្បធម៌ សម្បូរទៅដោយប្រាជ្ញាប្រាសាទសីលា អង្គរវត្ត បាយ័ន ។
- សារសំខាន់នៃអ្នកអត្តសញ្ញាណជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជាមាន ៖
- ស្គាល់ពីប្រភពលក្ខណៈនិងតម្លៃរបស់ព្រលឹងជាតិនបានច្បាស់លាស់ក៏ដួចឈានទៅស្គាស់ពីអត្ថប្រយោជន៍របស់ជាតិ និងប្រជាជន
- ស្គាល់ពីតម្លៃអរិយធម៌ជាតិ
- ស្គាល់ពីអត្តចរិតពិតប្រាកដរបស់ជាតិ
- ចេះថែរក្សា ការពារ អត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ
- ចេះទប់ស្គាត់រាល់អរិយធម៌បរទេសដែលអសកម្ម និងអ្វីដែលជាចំណុចអាក្រក់ ។
លក្ខណៈពិសេសនៃអរិយធម៌ខ្មែរមានពីរយ៉ាងគឺ ៖
- លក្ខណៈជាតិ ជាលក្ខណៈស្ថិតស្ថេររបស់ប្រជាជនខ្មែរ មានទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី ភូមិសាស្រតស្ថេររបស់ប្រជាជនខ្មែរ មានទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី ភូមិសាស្រ្ត ទឹកដី ។ ឥទ្ធិពលពេលណាដែលមិនសមស្របតាមវប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរ យើងមិនអាចទទួលយកបានឡើយ ។
- លក្ខណៈសំយោគ ជាលក្ខណៈបត់បែនទៅតាមប្រទេសរីកចម្រើននានាមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្តទំនើបៗ ។ អ្វីដែលមិនមែនជារបស់ជាតិខ្លួន យកមកកែច្នៃក្រឡៃឲ្យសមស្របទៅតាមចំណង់ចំណួលចិត្តរបស់ប្រជាជនឲ្យមកជារបស់ជាតិខ្លួន “ ជាតូបនីយកម្ម “ ខ្មែរ មិនទទួលយកអរិយធម៌បរទេសទាំងស្រុងឡើយ ។
៤. ម្នាក់ៗតែងតែនិយាយថា “ ខ្លួនស្នេហាជាតិ “ ដំបូងយើងត្រូវុល់ ៖
- ជាតិ កំណើត ការកកើត
- ជាតិ មានលក្ខណៈទឹកដី ប្រជាជន ភូមិសាស្រ្ដ សេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ វប្បធម៌ ។
- ស្នេហាជាតិ ជាសកម្មភាពផ្នែករូបរាង និងខួរក្បាលរបស់មនុស្ស ប្រកបដោយសុឆន្ទៈ ដើម្បីជាតិបុព្វហេតុជាតិ ដែលស្ដែងឡើងតាមរយៈសមត្ថភាព គុណធម៌របស់មនុស្ស ។
- ផ្ទុយទៅវិញបើសកម្មភាពនាំឲ្យជាតិលិចលង់ អសកម្មភាពពុំអាចហៅថាជាអ្នកសេ្នហាជាតិបានឡើង ។
គុណសម្បត្តិរបស់អ្នកសេ្នហាជាតិ
១. ត្រូវបំពេញវីរសកម្មភាពដើម្បីជាតិ
- ហ៊ានលះបង់ជីវិត និងអ្វីៗទាំងអស់ដើម្បីជាតិផលប្រយោជន៍ជាតិនិងប្រជាជន
- ទង្វើទាំងឡាយប្រកបដោយសីលធម៌ខ្ពស់ស្រលាញ់កេរិ៍ឈ្មោះកិត្តិយស និងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ ជាជាងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួន ។
២. មានវិចារណញ្ញាណ
មានអត្តសញ្ញាណជាតិ ស្រលាញ់ជាតិ ។
ឧទាហរណ៍ រឿងរាមកេរិ៍ខ្មែរ
ក. តូអង្គក្បត់ជាតិ
សុគ្រិព ( ប្អូនបង្កើតរបស់ពាលី )
- ចុះចូលជាមួយព្រះឯង ដាក់ជាតិឲ្យសិ្ថតនៅក្រោមអាណានិគមព្រះរាម
- ស្នើព្រះរាមឲ្យសម្លាប់ពាលីជាបង
- ព្រះរាមព្រមជូយសុគ្រីព ហើយលើកសុគ្រិពឲ្យសោយរាជ្យនៅខាស់ខិនបុរី ដើម្បីតែប្រយោជន៍ខ្លួន ។
ពិភេក ( ប្អូនបង្កើតក្រុងរាពណ៍ )
- រត់ចូលជាមួយព្រះរាម ជួយច្បាំងព្រះរាម
- មានកំហឹងសងសឹកបងឯង ដើម្បីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនពោលគឺចង់បាន កិត្តិយស កេរី៍ឈ្មោះសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរផ្ទាល់ខ្លួន
ខ. តួអង្គស្នេហាជាតិ
- សុខចិត្តស្លាប់ពុំព្រមឲ្យជាតិ និងប្រជាជន ស្ថិតនៅក្រោមអំណាចចក្រពត្តិព្រះរាមទេ ព្រោះមើលឃើញថាព្រះរាមជាមនុស្សអាក្រក់ញុះញង់បំបែកបំកាក់ផ្ទៃក្នុងខ្លួន ។
- ពុំព្រមចុះចូលជាមួយព្រះរាម តាមការបញ្ចុះបញ្ចូលរបស់ពិភេក
- ដឹងថាក្រុងរាពណ៍ខុស តែសុខចិត្តចេញច្បាំងដើម្បីការពារនគររហូតដល់ស្លាប់ខ្លួន ទោះដឹងមុនថាខ្លួនមិនឈ្នះព្រះរាមក៏ដោយ ។
សរុមមករឿងទាំងអស់ដែលបានលើកឧទាហរណ៍ ខាងលើស្ដែងចេញជាសកម្មភាពរបស់តួអង្គដែលមានសកម្មភាពសុឆន្ទៈដើម្បីជាតិ មានមនសិការនិងឧត្តមគតិជាតិ ។
