សំណួរ-ចម្លើយ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណី (ភាគ៣៣)

សំណួរ

១៦១- តើការសម្រួលចំណែកមត៌កគឺជាអ្វី ?

១៦២- តើបុគ្គលនៅក្នុងន័យនៃមតកសាសន៍សំដៅទៅលើអ្វី ?

១៦៣- តើទម្រង់នៃមតកសាសន៍មានអ្វីខ្លះ ?

១៦៤- តើច្បាប់បានកំណត់នូវប្រភេទបុគ្គលណាខ្លះដែលគ្មានលក្ខណៈសម្បត្តិធ្វើជាសាក្សីបាន?

១៦៥- តើទម្រង់ធម្មតានៃមតកសាសន៍មានអ្វីខ្លះ ?

ចម្លើយ

១៦១- ការសម្រួលចំណែកមត៌ក គឺជាការស្វែងរកឲ្យឃើញនូវចំនួនមត៌កពិតដែលមតកជនមានមុនពេលមត៌កត្រូវបានចាប់ផ្តើម និងទទួលបាននូវភាពត្រឹមត្រូវ និងស្មើភាពគ្នាក្នុងចំណោមសហសន្តតិជន ។ ក្នុងករណីខ្លះចំនួនមត៌ករបស់មតកជនត្រូវបានបង្រួមដែលបណ្តាលមកពីហេតុជាច្រើន តួយ៉ាងមុនពេលស្លាប់មតកជនបានយកចំណែកមត៌កមួយចំនួនទៅធ្វើប្រទានកម្ម ឬអច្ច័យទានផ្សេងៗឲ្យសន្តតិជនណាម្នាក់ ជាផលប្រយោជន៍ពិសេស ។ វាក៏អាចមានករណីខ្លះផ្សេងទៀតដែលធ្វើឲ្យចំនួនមត៌កសរុបរបស់មតកជនរីកផងដែរ ដូចជាការចូលរួមរបស់សន្តិជនណាម្នាក់ក្នុងការមើលថែមតកជនមុនពេលស្លាប់ ការជួយធ្វើឲ្យកើននូវចំនួនទ្រព្យរបស់មតកជនជាដើម ។

១៦២- បុគ្គលនៅក្នុងន័យនៃមតកសាសន៍ សំដៅទៅលើបុគ្គលពីរប្រភេទ គឺអនីតិជន និងនីតិជន ដែលនីតិជនក្នុងន័យនេះរាប់បញ្ជូលទាំងអ្នកនៅក្រោមរបបអាណាព្យាបាលទូទៅ ឬអ្នកនៅក្រោមហិតូបត្ថម្ភ ដែលបានទទួលការប្រកាសចាប់ផ្តើមអាណាព្យាបាលទូទៅ ឬហិតូបត្ថម្ភ ។ ជនទាំងពីរប្រភេទនេះទាមទារឲ្យមានសមត្ថភាពខាងឆន្ទៈគ្រប់គ្រាន់ លើកលែងតែជនស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលទូទៅ ចាំបាច់ទាមទារឲ្យមានស្ថានភាពប្រសើរឡើងវិញនូវសមត្ថភាពក្នុងការយល់ដឹង និងអាចវិនិច្ឆ័យបាននូវសកម្មភាពខាងផ្លូវច្បាប់របស់ខ្លួន និងតម្រូវឲ្យមានវត្តមានអមរបស់វេជ្ជបណ្ឌិតផងដែរ (មាត្រា១១៧៦) ។ ដោយឡែក អនីតិជនដែលទទួលបានអត្តាធីនភាពត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាអាចធ្វើមតកសាសន៍បានផងដែរ ។ ដោយហេតុថា​ ជនស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលទូទៅ ឬស្ថិតក្រោមហិតូបត្ថម្ភត្រូវបានច្បាប់ទទួលស្គាល់នូវលក្ខណៈសម្បត្តិក្នុងការធ្វើមតកសាសន៍ ដូច្នេះអាណាព្យាបាលទូទៅ​ ឬហិតូបត្ថម្ភមិនអាចលុបមតកសាសន៍ចោលបានទេ (មាត្រា​១១៦៨ កថាខណ្ឌទី២) ។ ប្រសិនបើមតកសាសន៍ធ្វើឡើងដោយជនដែលខ្វះសមត្ថភាពក្នុងការធ្វើមតកសាសន៍ (ដូចជាអនីតិជន ឬជនដែលគ្មានសមត្ថភាពខាងឆន្ទៈ) មតកសាសន៍ត្រូវចាត់ទុកជាមោឃៈ (មិនមែនមានន័យថាអាចលុបចោលបាននោះទេ) ។

១៦៣- ទម្រង់នៃមតកសាសន៍មានដូចជា ៖

• ភាពចាំបាច់ និងសុពលភាពនៃទម្រង់មតកសាសន៍ (ម.១១៧០ និង១១៧១ នៃក.រ)
• ទម្រង់ធម្មតានៃមតកសាសន៍
• ទម្រង់ពិសេសនៃមតកសាសន៍ ។

១៦៤- ច្បាប់ក៏បានកំណត់នូវប្រភេទបុគ្គលមួយចំនួនដែលគ្មានលក្ខណៈសម្បត្តិធ្វើជាសាក្សីបាន មានដូចជា ៖

• អនីតិជន ឬជននៅក្រោមអាណាព្យាបាលធម្មតា (មាត្រា១៧ នៃក.រ) ។
• ជនដែលត្រូវបានសន្មតថាជសន្តតិជន អច្ច័យលាភី ហើយនឹងសហព័ទ្ធ និងញាតិលោហិតខ្សែផ្ទាល់របស់ជនទាំងនោះ ។ “ជនដែលត្រូវបានសន្មតថាជាសន្តតិជន” មានន័យថា “ជនដែលត្រូវបានសន្មតថាជាសន្តតិជនលំដាប់ទី១ នៅពេលធ្វើមតកសាសន៍” (មាត្រា១១៥៦ នៃក.រ) ដូច្នេះ សន្តតិជនលំដាប់ទី២ នៅពេលមតកសាសន៍ត្រូវបានធ្វើឡើង គឺអាចធ្វើជាសាក្សីបាន ហើយមតកសាសន៍មានសុពលភាព ទោះបីជាជនដែលត្រូវបានសន្មតថាជាសន្តតិជនលំដាប់ទី២ ក្លាយជាជនដែលត្រូវបានជាសន្តតិជនលំដាប់ទី១ នៅពេលក្រោយក៏ដោយ ។
• បើសារការីជាអ្នកពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើមតកសាសន៍ជាលិខិតយថាភូត ឬជាលិខិតមតកសាសន៍សម្ងាត់ សហព័ទ្ធរសបស់សារការី ញាតិលោហិតខ្សែផ្ទាល់ ក្រឡាបញ្ជី និងនិយោជិតរបស់សារការីនោះ ។ (មាត្រា ១១៧២ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី) ។

១៦៥- ទម្រង់ធម្មតានៃមតកសាសន៍មានដូចជា ៖

• មតកសាសន៍ដោយលិខិតយថាភូត (មាត្រា ១១៧៣ នៃក.រ)
• មតកសាសន៍ដោយលិខិតឯកជន (មាត្រា ១១៧៤ នៃក.រ)
• មតកសាសន៍ដោយលិខិតសម្ងាត់ (មាត្រា ១១៧៥ នៃក.រ)

តភាគ