វិញ្ញាសាសេដ្ឋកិច្ច និង គណនេយ្យ ត្រៀមប្រឡងចូលបម្រើការងារជាមន្ត្រីក្របខ័ណ្ឌអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ (វិញ្ញាសាទី១៤)

សំនួរ

១. តើអ្វីទៅជាសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ  ?

២. នៅព្រះរាជាណាកម្ពុជា តើវិស័យអ្វីខ្លះរួមចំណែកធ្វើឱ្យផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) មានការកើនឡើង ?

៣. តើប្រភពចំណូលរបស់កម្ពុជាមានអ្វីខ្លះ ? ចូររៀបរាប់ ?

៤. តើចំណាយសាធារណៈមានតួនាទីអ្វីខ្លះ ? ក្នុងករណីរដ្ឋាភិបាលមានឳនភាពថវិកា (Deficit) តើត្រូវធ្វើដូចម្តេច ?

ចម្លើយ

១. សេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ គឺជាប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចដែលកម្មសិទ្ធិ ឬកត្តាផលិតកម្មមួយភាគធំស្ថិតក្នុងរង្វង់ការគ្រប់គ្រងរបស់ផ្នែកឯកជន ​ដែលជានីតិបុគ្គល និងរូបវ័ន្តបុគ្គល ។ ឯការគ្រប់គ្រង និងការសម្របសម្រួល ដែលផ្នែកទាំងស្រុងលើយន្តការសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារតាមទ្រឹស្តីក្លាស៊ិក ហៅថា”សេដ្ឋកិច្ចដែលធ្វើនិយ័ត កម្មដោយខ្លួនឯង” ។ ក្នុងប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចនេះ ការសម្រេចចិត្តក្នុងការបែងចែកធនធាន ជាសេរីភាពរបស់ភ្នាក់ងារសេដ្ឋកិច្ចនីមួយៗ ។ សេរីភាពនេះអាស្រ័យលើតម្រូវការ និងការផ្គត់ផ្គង់ ។ មានន័យថា សកម្មភាពផលិតកម្ម ការដោះដូរ និងការប្រើប្រាស់ទំនិញ និងសេវាកម្មជាទូទៅ ត្រូវមានសេរីភាពដោយបរិបូរណ៍ ។ ក្នុងក្របខ័ណ្ឌសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ ភ្នាក់ងារសេដ្ឋកិច្ចនីមួយៗ គ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង នូវអត្ថប្រយោជន៍ផ្ទាស់ខ្លួន និងប្រឹងប្រែង ធ្វើឱ្យស្ថានភាពអាជីវកម្មរបស់ខ្លួន កាន់តែប្រសើរឡើង តាមរយៈការប្រកួតប្រជែង ។ និយាយរួម សមាសភាព យន្តការមានប្រាំគឺ កម្មសិទ្ធិឯកជនសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើស អត្ថប្រយោជន៍បុគ្គល ការប្រកួតប្រជែង និងប្រព័ន្ធបង្កើតថ្លៃ ។

២. នៅព្រះរាជាណាកម្ពុជា វិស័យដែលរួមចំណែកធ្វើឱ្យផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) មានការកើនឡើងមានចំនួនបីធំៗគឺ ៖

• វិស័យកសិកម្ម ​៖

ប្រទេសកម្ពុជា ជាប្រទេសកសិកម្ម មានប្រជាជនប្រហែល ៨៥% ជាកសិករ ដែលមានផ្ទៃដីដាំដុះដំណាំជាប្រភេទដីប្រកបដោយ ជីជាតិ សម្បូរប្រភទទឹកសម្រាប់ស្រោចស្រព និងមានអាកាសធាតុ ក្តៅហើយសើម ដែលអំណោយផលដល់ការបង្កបង្កើនផលស្ទើរគ្រប់ប្រភេទ ​។ មួយវិញទៀតកម្ពុជាក៏បានផ្តល់នូវបច្ចេកទេសក្នុងការដាំដុះ ថែទាំ និងមានការជួយជ្រោមជ្រែងលើការរកទីផ្សារឱ្យកសិករផងដែរ ។ ដំណាំដែលមានភាពល្បីល្បាញ និងធ្វើការនាំចេញទៅបរទេសមានដូចជា ស្រូវ អង្ករ ពោតសណ្តែក គ្រាប់ស្វាយចន្ទី និងដំឡូងមី ។ ល។

• វិស័យឩស្សាហកម្ម ៖

វិស័យនេះ សំដៅទៅលើ វិស័យឩស្សាហកម្មវាយភ័ណ្ឌ កសិកម្ម ឩស្សាហកម្ម និងកែច្នៃ អគ្គិសនី កាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់ចាប់តាំងពីពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាយើងងាកមកអនុវត្តសេដ្ឋកិច្ច តាមបែបទីផ្សារសេរីរួចមក មានវិនិយោគិនបរទេសជាច្រើន បានសម្លឹងឃើញពីសក្តានុពល និងភាពអំណាយរបស់កម្ពុជា ។ វិស័យកាត់ដេរមានការរីកចម្រើនខ្លាំងឡើង នៅពេលដែលកម្ពុជាគោពតាម លក្ខខ័ណ្ឌផ្សេងៗរបស់ប្រទេសបញ្ជាទិញ មានដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក បណ្តាប្រទេសក្នុងសហគមន៍ អឺរ៉ុបជាដើម ។ ​វិស័យមួយនេះ បានផ្តល់ជាការងារដល់ កម្មកររាប់ម៉ឺននាក់​ហើយក្នុងនោះ ភាគច្រើនជាស្រ្តីដែលមកពីជនបទ ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះទេ វាបានជួយជម្រុញការនាំចេញរបស់កម្ពុជាយើង ឱ្យមានការកើនឡើងដែលធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសយើងមានការរីកចម្រើនមួយផ្នែកធំផលដែរ ។

• វិស័យសេវាកម្ម ៖

វិស័យសេវាកម្មនេះមាន ៖ ទេសចរណ៍ សំណង់ សណ្ឋាគារ ធនាគារ មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ។ល។ ប្រទេសកម្ពុជាសម្បូរទៅដោយរមណីយដ្ឋានទេសចរគួរជាទីទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាច្រើន ដូចរមណីដ្ឋាន បែបប្រវត្តិសាស្រ្ត បែបធម្មជាតិ បែបកែច្នៃ និងទីកន្លែងសក្ការៈបូជា ផ្សេងៗទៀត ដែលមានពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ។ កំណើនភ្ញៀវទេសចរ មានការកើនឡើងជាលំដាប់ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ដោយសារមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីរដ្ឋាភិបាល ការចូលរួមរបស់ប្រជាជន អង្គការនានា និងអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗទៀត ។

៣. ប្រភពចំណូលរបស់កម្ពុជាមានដូចជា ៖

ចំណូលសារពើពន្ធ

• ពន្ធលើផលទុនប្រាក់ចំណេញ និងកម្រៃទុន (ពន្ធលើប្រាក់បៀវត្ស ពន្ធលើប្រាក់ចំណេញ ពន្ធលើសហគ្រាសសាធារណៈ និងឯកជន ពន្ធលើផលទុននៃដីធ្លី ផ្ទះ )
• ពន្ធលើបេតិកភ័ណ្ឌ (ពន្ធប្រថាប់ត្រា ពន្ធផ្ទេរមរតក ) ​
• ពន្ធផ្ទៃក្នុងលើទ្រព្យសម្បត្តិ និងសេវា (អាករលើផលរបរ អាករលើតម្លៃបន្ថែម រួមទាំងរបបនាំចូល និងរបបផ្ទៃក្នុង )
• ពន្ធលើពាណិជ្ជកម្មក្រៅប្រទេស (ពន្ធគយពីការនាំចូល ពន្ធគយពីការនាំចេញ និងការផាកពិន័យរបស់គយ )
• ចំណូលសារពើពន្ធផ្សេងៗ (ការផាកពិន័យ និងទោសបញ្ញត្តិសារពើពន្ធ) ។

ចំណូលពុំមែនសារពើពន្ធ

• ផលទុននៃទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ (ផលនេសាទ ផលព្រៃឈើ ផលទុនបានមកពីសហគ្រាស សាធារណៈ ការជួលរោងចក្រ និងសហគ្រាស ផលទុនរបស់អាកាសចរណ៍ស៊ីវិល ការជួលសហគ្រាស...)
• ចំណូលពុំមែនសារពើពន្ធផ្សេងៗ (ផលទុនប្រៃសណីយ៍ និងទូរគនាគមន៍ផលវិទ្យុ ទូរទស្សន៍ ការផ្សាយចំណូលនៃសេវាកម្មសាធារណៈ អាករនៃស្ថានទូត ពន្ធលើអាជ្ញាប័ណ្ណនាំឈើចេញ ការលក់កតាប័ត្រ និងលិខិតបោះពុម្ពផ្សេងៗរបស់គយ និងពន្ធដារ ព្រមទាំងចំណូលពីកូតានាំចេញ...)
• ចំណូលផ្ទៃក្នុងជាមូលធន (ការលក់ទ្រព្យសម្បត្តិ ដីធ្លី ផលឯកជនរូបនីយកម្មចំណូលពីការខ្ចីក្នុងប្រទេស
• ជំនួយពីបរទេស (ដៃគូសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី និងពហុភាគី)
• កម្ចីពីបរទេស (ដៃគូសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី និងពហុភាគី) ។

៤. តួនាទីចំណាយសាធារណៈមានតួនាទីរួមចំណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រប្រជាជន លើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅ របស់ប្រជាជន និងទ្រទ្រង់ការងារ អភិវឌ្ឍសង្គម សេដ្ឋកិច្ច ប្រកបដោយចីរភាព យុត្តិធម៌ និងសមធម៌

ក្នុងករណីរដ្ឋាភិបាលមានឳនភាពថវិកា (Deficit) មានដូចជា ៖

• ឳនភាពថវិកា សំដៅទៅលើការចំណាយ លើសប្រាក់ចំណូលរបស់រដ្ឋដែលជាសូចនាករមួយនៃសុខភាពហិរញ្ញវត្ថុ ។
• ក្នុងករណីដែលរដ្ឋាភិបាលមានឳនភាពថវិកា រដ្ឋាភិបាលអាចចាត់វិធានការដូចខាងក្រោម ៖
• ការធ្វើហិរញ្ញប្បទានក្នុងប្រទេស ៖

+ រដ្ឋអាចខ្ចីថវិកាធនាគារឯកជនក្នុងប្រទេស និងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុក្នុងប្រទេសនានា

+ រដ្ឋអាចបោះពុម្ពសញ្ញាប័ណ្ណ ប័ណ្ណរតនាគារ មូលប័ត្ររដ្ឋ មូលប័ត្រមហាជន...ដើម្បីលក់ជូនប្រជាជន និងវិស័យឯេកជននានា

• ការធ្វើហិរញ្ញប្បទានក្រៅប្រទេស ៖

+ រដ្ឋសុំជំនួយថវិការយៈពេលខ្លី ពីបណ្តាប្រទេសនានា និងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិមាន ADB IMF  និង ​WB

+ រដ្ឋអាចសុំជំនួយ (ជំនួយឥតសំណង) ពីបណ្តាប្រទេសនានា និងស្ថាប័ន ហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិមាន ADB IMF  និង ​WB

• ការពង្រីងរដ្ឋបាលសារពើពន្ធ និងមិនមែនសារពើពន្ធ ក្នុងការប្រមូលចំណូលថវិកាជាតិ

+ បង្កើនប្រមូលពន្ធគយ និងពន្ធដារ

+ បង្កើនប្រមូលចំណូលមិនមែនសារពើពន្ធ ដូចជាចំណូលការលក់  ជួលទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋជាដើម

+ ការលក់បង្កាន់ដៃជាតិ សេវារដ្ឋបាលរដ្ឋ កំរ៉ៃបានមកពីការធ្វើឯកជនភាវូបនីយកម្ម ទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋ សត្តឃាត កាស៊ីណូ ការរុករកធនធានរ៉ែភាស៊ីផ្សារ យឿត្រីដី​​សម្បទានសេដ្ឋកិច្ច។ល។

+ ការកាត់បន្ថយ ឬកាត់ចោលមុខចំណាយមិនចាំបាច់ ដែលមិនសូវមានប្រយោជន៍ចំពោះការអភិវឌ្ឍសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងការលើកកម្តស់ជីវភាពរបស់នៅប្រជាជន

+ កាត់បន្ថយចំណាយមិនចាំបាច់មួយចំនួនដូចជា ៖ សេវាប្រើប្រាស់ទឹក អគ្គិសនី ទូរស័ព្ទ ទូរសារ អ៊ីនធរណែត ការបដិសណ្ឋាកិច្ចភ្ញៀវ បេសកម្មក្នុងនិងក្រៅប្រទេស ដែលពុំសូវចាំបាច់...។ល។

• ការបោះផ្សាយក្រដាសប្រាក់បន្ថែម ឬបោះពុម្ពរូបិយប័ណ្ណបន្ថែម ជាជម្រើសចុងក្រោយ គេមិនសូវប្រើទេ ព្រោះវានាំឱ្យមានអត្រាអតិផរណាកើនឡើង ។