ប្រឡងសញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ សីលធម៌ - ពលរដ្ឋ (៦ សីហា ២០១២) (វិទ្យាសាស្ត្រសង្គម)

ប្រឡងសញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ សីលធម៌ - ពលរដ្ឋ (៦ សីហា ២០១២) (វិទ្យាសាស្ត្រសង្គម)

I.តើវិភាគនិងសំយោគមានទំនាក់ទំនងដូចម្តេចខ្លះ?

II.កាលណាគេហូបស្វាយខ្ចី មនុស្សតែទទួលរសជាតិជូរ បង្កើតបានជាឥន្ទ្រីយារម្មណ៍មួយ។ តើដំណើរកើតឡើងនៃឥន្ទ្រីយារម្មណ៍នេះត្រូវឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលអ្វីខ្លះ?

III.

១.ដូចម្តេចដែលហៅថាទម្រង់ធ្ងន់ធ្ងរនៃពលកម្មកុមារ?

២.តើកិច្ចការណាខ្លះដែលអាចចាត់ទុកថាជាទម្រង់ធ្ងន់ធ្ងរនៃពលកម្មកុមារ?

IV.តើលក្ខខណ្ឌណាខ្លះដែលច្បាប់សញ្ជាតិបានកំណត់ថាពលរដ្ឋមានសញ្ជាតិខ្មែរពីកំណើត?

V.តើសីលប្រាំក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញនូវការគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចម្តេចខ្លះ? ចូរពន្យល់អត្ថន័យនៃសីលធម៌នីមួយៗដោយផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងខ្លឹមសារ សិទ្ធិមនុស្សដែលពាក់ព័ន្ធ។

VI.ចូររកលក្ខណៈខុសគ្នារវាងវិមជ្ឃការ និងវិសហមជ្ឃការ។

ចម្លើយ

I.តើវិភាគនិងសំយោគមានទំនាក់ទំនងដូចម្តេចខ្លះ?

វិភាគនិងសំយោគមានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចជា៖

វាជាចលនា ឬសកម្មភាពពីររបស់គំនិត (ចិត្ត)​ ដែលត្រូវការគ្នាទៅវិញទៅមក វិភាគមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅដោយគ្មានសំយោគបានទេ ឯសំយោគវិញក៏មិនអាចប្រព្រឹត្តទៅដោយគ្មានសំយោគបានដែរ។ គេមិនអាចធ្វើវិភាគដោយគ្មានច្បាប់ទូទៅ ឬលក្ខណៈទូទៅនោះទេ ឬរាល់វិភាគ និងសំយោគតែងតែទាមទារច្បាប់ទូទៅនិងលក្ខណៈទូទៅរបស់វា។ គេក៏មិនអាចធ្វើសំយោគដោយមិនទាន់ស្គាល់ធាតុបង្ករបស់វាដែរ។ វិភាគនិងសំយោគមិនអាចធ្វើក្នុងពេលតែមួយបានទេ។

II.កាលណាគេហូបស្វាយខ្ចី មនុស្សតែទទួលរសជាតិជូរ បង្កើតបានជាឥន្ទ្រីយារម្មណ៍មួយ។ តើដំណើរកើតឡើងនៃឥន្ទ្រីយារម្មណ៍នេះត្រូវឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលអ្វីខ្លះ?

ដំណើរកើតឡើងនៃឥន្ទ្រីយារម្មណ៍ឆ្លងកាត់ដំណាក់កាលបីគឺ៖

• ដំណាក់រូបវិទ្យាៈ គឺឥន្ទ្រីយារម្មណ៍កើតឡើងដោយសាររំញោច (រំញោចកើតឡើងដោយសារតែការប៉ទង្គិតជាតិជូរដែលហៅថា ភ្ញោចគីមី។
• ដំណាក់សរីរវិទ្យាៈ គឺជាអារម្មណ៍មួយដែលបង្កើតឡើងដោយចរន្តមួយរត់ទៅដល់ខួរក្បាលតាមរយៈសរសៃប្រសាទប្រទាញចូលបានបញ្ជូនរូបភាពនៃសារធាតុនេះទៅឱ្យខួរក្បាលដែលហៅថា ភ្ញោចរូបវិទ្យា
• ដំណាក់ចិត្តវិទ្យាៈ គឺជាដំណាក់កាលនៃការវាយតម្លៃនៃខួរក្បាលទៅលើភ្ញោទាំងពីរខាងលើឱ្យជីវ្ហាន្ទ្រីយារម្មណ៍។

III.

១.ដូចម្តេចដែលហៅថាទម្រង់ធ្ងន់ធ្ងរនៃពលកម្មកុមារ?

ទម្រង់ធ្ងន់ធ្ងរនៃពលកម្មកុមារគឺជាសកម្មភាពទាំងឡាយណាដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការលូតលាស់ផ្នែករាងកាយ បញ្ញា ស្មារតី សញ្ចេតនា និងសុខសុវត្តិភាពរបស់កុមារ។

២.តើកិច្ចការណាខ្លះដែលអាចចាត់ទុកថាជាទម្រង់ធ្ងន់ធ្ងរនៃពលកម្មកុមារ?

កិច្ចការដែលចាត់ទុកជាទម្រង់ធ្ងន់ធ្ងរនៃពលកម្មកុមារមាន៖

• កម្មករសំណង់
• កម្មករស្រែអំបិល
• ប្រើកុមារក្នុងការជួញដូរគ្រឿងញៀន
• កម្មករចំការកៅស៊ូ
• កម្មករទូកនេសាទ
• កម្មករសេវាកម្មតាមផ្ទះ
• កម្មករក្នុងការដ្ឋានឡឥដ្ឋ
• កម្មករលីសែងតាមផ្សារ
• កម្មករអូសរទេះទំនិញនៅតាមព្រំដែន។

IV.តើលក្ខខណ្ឌណាខ្លះដែលច្បាប់សញ្ជាតិបានកំណត់ថាពលរដ្ឋមានសញ្ជាតិខ្មែរពីកំណើត?

លក្ខខណ្ឌដែលច្បាប់សញ្ជាតិបានកំណត់ថាពលរដ្ឋមានសញ្ជាតិជាខ្មែរពីកំណើតគឹ

ក.ត្រូវបានសញ្ជាតិខ្មែរដោយកើតនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

• កូនដែលកើតពីឪពុកម្តាយជាជនបរទេសដែលកើតនិងរស់នៅស្របច្បាប់ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
• កូនដែលកើតពីឪពុកម្តាយដែលមិនស្គាល់ និងកូនដែលទើបនឹងកើតដែលគេរើសបានក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ត្រូវចាត់ទុកថាកើតក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែរ។

ខ.ត្រូវបានសញ្ជាតិខ្មែរទោះកើតនៅទីណាក៏ដោយ

• កូនមានខាន់ស្លាដែលកើតពីឪពុកឬម្តាយមានសញ្ជាតិខ្មែរ
• កូនឥតខាន់ស្លាដែលកើតពីឪពុកឬម្តាយមានសញ្ជាតិខ្មែរទទួលស្គាល់
• កូនដែលឪពុកម្តាយមិនទទួលស្គាល់បើតុលាការចេញសាលក្រមថាកូននោះពិតជាកើតពីឪពុក ឬម្តាយមានសញ្ជាតិខ្មែរ។

V.តើសីលប្រាំក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញនូវការគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចម្តេចខ្លះ? ចូរពន្យល់អត្ថន័យនៃសីលធម៌នីមួយៗដោយផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងខ្លឹមសារ សិទ្ធិមនុស្សដែលពាក់ព័ន្ធ។

អត្ថន័យនៃសីលប្រាំដោយផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងខ្លឹមសារសិទ្ធិមនុស្សៈ

សីលប្រាំ

១.បាណាតិបាតាវេរមណី...

២.អទិន្ទាទានាវេរមណី...

៣.កាមេសុមិច្ឆាចារាវេរមណី...

៤.មុសាវាទាវេរមណី..

៥.សុរាមេរ័យវេរមណី...

អត្ថន័យ

១.វៀរចាកការសម្លាប់សត្វមានជីវិត

២.វៀរចាកការលួចទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ

៣.វៀរចាកកាមកិច្ចខុសបវេណី

៤.វៀរចាកការភូតកុហក

៥.វៀរចាកការសេពគ្រឿងស្រវឹង

សិទ្ធិមនុស្ស

១.សិទ្ធិរស់រានមានជីវិត

២.សិទ្ធិមានទ្រព្យជាកម្មសិទ្ធិ

៣.សិទ្ធិរួមរស់ជាគ្រួសារ

៤.សិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ទទួលព័ត៌មានពិត

៥.សិទ្ធិរស់នៅថ្លៃថ្នូរ។

VI.ចូររកលក្ខណៈខុសគ្នារវាងវិមជ្ឃការ និងវិសហមជ្ឃការ។

វិមជ្ឃការ

គ្រប់គ្រងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនិងអភិបាលកិច្ចល្អនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ អង្គភាពអនុវត្តគឺជានីតិបុគ្គលដាច់ដោយឡែកមានតំណាងដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យធ្វើជាអ្នកតំណាងឱ្យអ្នកបោះឆ្នោតនិងប្រយោលចំពោះរដ្ឋាភិបាលតម្រូវឱ្យមានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋ ថវិកា ហិរញ្ញវត្ថុ បុគ្គល ទ្រព្យសម្បត្តិ ដាច់ដោយឡែកទទួលអំណាចតាមរយៈការផ្ទេរពីថ្នាក់ជាតិ មានភាពជាម្ចាស់ក្នុងការអនុវត្ត។

វិសហមជ្ឃការ

ការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋឱ្យទៅជិតប្រជាពលរដ្ឋនិងធ្វើឱ្យការផ្តល់សេវាសាធារណៈដល់ប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែរហ័សនិងមានប្រសិទ្ធភាពអង្គការអនុវត្តមិនមែនជានីតិបុគ្គលដោយឡែកពីថ្នាក់ជាតិទេ មន្ត្រីអនុវត្តកើតចេញពីការតែងតាំងធ្វើជាអ្នកតំណាងឱ្យរដ្ឋាភិបាលទទួលខុសត្រូវផ្ទាល់ចំពោះមុខរាជរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ជាតិ។ មិនតម្រូវឱ្យមានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋទេ។ ថវិកា ហិរញ្ញវត្ថុ បុគ្គលិក ទ្រព្យសម្បត្តិជារបស់ជាតិ។ ទទួលអំណោយតាមរយៈការធ្វើប្រតិភូកម្មពីថ្នាក់ជាតិ។ អនុវត្តក្នុងនាមស្ថាប័នដែលធ្វើប្រតិភូកម្មឱ្យ។