2019-05-20 06:21
ចង់ប្តូរការងារ ឬ កំពុងស្វែងរកការងារ ផ្វើសារឥឡូវនេះ
សំនួរ
១. ចូរនិយាយពីទិតាំង នៃចេនឡានិងបុព្វហេតុនៃចម្បាំងរវាងហ្វូណន និងចេនឡា ?
២. ចូរនិយាយពីទស្សនៈមួយចំនួន របស់រាជធានីហ្វូណនវ្យាធបុរៈ ?
៣. ចូរបង្ហាញភស្តុតាងថ្មីថា រាជធានីហ្វូណន នៅអង្គរបុរីខេត្តតាកែវ ?
៤.ចូរនិយាយពីអរិយធម៌ហ្វូណន ?
៥. ចូរនិយាយ ពីវិស័យរដ្ឋបាលសម័យហ្វូណន ?
៦.ចូរននិយាយពីវិស័យ តុលាការសម័យហ្វូណន ?
៧. ចូរនិយាយពី វិស័យវប្បធម៌ និងសាសនាសម័យហ្វូណន ?
៨. ចូរនិយាយពីវិស័យសង្គម សម័យហ្វូណន ?
៩. ចូរនិយាយពីការវិវត្តន៍ នៃសាសនា នៅក្នុងសម័យនគរភ្នំនិងចេនឡា ?
១០. ចូរនិយាយពីការវិវត្តន៍នៃ ចម្លាក់នៅក្នុងសម័យនគរភ្នំ និងចេនឡា ?
១១. ចូរនិយាយពីសេដ្ឋកិច្ច របស់ចេនឡា ?
១២. ចូរនិយាយពី នយោបាយរបស់ហ្វូណន ?
១៣. ចូរនិយាយពី រដ្ឋបាលសម័យហ្វូណន ?
ចម្លើយ
១. នៅខាងលើនគរភ្នំ ខ្មែរភាគខាងជើងក៏បានបង្កើតជារដ្ឋមួយដែរ ឈ្មោះថាស្រេស្ឋបុរៈ ( ចេនឡា ) ។ រដ្ឋចេនឡាជា សាមន្តរដ្ឋមួយរបស់នគរភ្នំ ហើយដែលមានទីតាំងដើមហើយស្ថិតនៅត្រង់វាលទំនាបកណ្តាល នៃទន្លេមេគង្គក្នុងតំបន់បាសាក់ ( ឡាវសព្វថ្ងៃ ) គឺនៅខាងត្បូងនៃខ្ពង់រាបកូរ៉ាត់និងវាលទំនាបទន្លេមេគង្គ ខាងជើងប៉ាក់សេ ម្តុំវត្តភូ ។ មានរាជធានីឈ្មោះ សេស្ឋ្របុរៈ ។ ក្រោយមករដ្ឋចេនឡា បានលលើកទ័ពមកវាយយកនគរភ្នំ ហើយស.វទី៧ បានបង្រួបបង្រួមនគរទាំង២ ហើយមានរាជធានីឈ្មោះ ភវបុរៈ ( សព្វថ្ងៃសម្បូរព្រៃគុក ខេត្តកំពង់ធំ ) ។
បុព្វហេតុនៃចម្បាំងនគរទាំងពីរគឺ ទំនាស់រាជ្យវង្ស និងសាសនាៈ ស្តេចភវម៌្ម ( ចៅរូទ្រវម៌្ម កូនរបស់វីរវម៌្ម ) បានលលើកទ័ពទៅវាយនគរភ្នំ គឺដើម្បីប្រឆាំងនឹងការប៉ុនប៉ង់របស់បក្សពួកព្រះបាទគុណវម៌្ម ក្នុងការដណ្តើមរាជសម្បត្តិ ។ ម្យ៉ាងទៀតប្រហែលជាទំនាស់សាសនា អ្នកចេនឡាគោរពព្រាហ្មណ៍សាសនាភាគច្រើនរីឯអ្នកហ្វូណន ពីមុនគោរពព្រាហ្មណ៍សាសនាដែរ តែក្រោយមកបែរជាគោរពព្រះពុទ្ធសាសនានាំឲ្យពេលនោះអ្នកចេនឡាឆ្លៀតឱកាសវាយយកហ្វូណន ។
បើតាមទស្សនៈរបស់លោក ហ្គ្រូសលីយេ ថាបណ្តោយមកពីទឹកជំនន់ ពេលនោះព្រះបាទភវវម៌្មទី១ បានឆ្លៀតឱកាសវាយយកនគរភ្នំ នៅប្រមាណជាឆ្នំា ៥៥០គ.ស ហើយបង្កើតបានជាអាណាចក្រកម្ពុជារដ្ឋ ។
កត្តាទាំង២នេះគឺបង្គ្រប់ទៅវីញទៅមក ។ សង្គ្រាមប្រព្រឹត្តិទៅពាក់កណ្តាលស.វទី៦ ផ្តើមដោយព្រះបាទវម៌្មទី១ រួចបន្តដោយព្រះបាទចិត្រាសេន ឬមហេន្រ្ទវម៌្ម និងបញ្ចប់ដោយព្រះបាទឦសានវម៌្មទី១ ។
២. លោក ប៉ូប៉ែលល្យូត និងលោក អៃម៉ូនីយេ បានគិតថាទីក្រុង វ្យាធបុរៈ គឺនៅអង្គរបុរីខេត្តតាកែវ ដោយលោកយោងទៅលើ ឯកសារចិន ដែលនិយាយថា ទីក្រុងទិកមុក ( តូ, មូ ) មានសម្ងាយ៥០០លី ( ២០០គ.ម ) ពីសមុទ្រ ។ លោកហ្សក សឺដេស គិតថា ទិក មិក នៅស្ថិតនៅបាភ្នំ ខេត្តព្រៃវែង ដោយគាត់ប្រឹងពន្យល់អត្ថន័យតាមភាសាវិទ្យា ។ គាត់ថា វ្យាធបុរៈ =តូ មូ =ទ្មាត់ ឬ ល្មាក់ = អ្នកទាក់ដំរី តែតាមពិតវ្យាធបុរៈ ជាពាក្យសំស្រ្តឹត ប្រែពីភាសាខ្មែរ ទិក មិក ។ វ្យាធបុរៈ ចាក់ដោយលំពែង ឬដាវ ( ន័យទាំងក្នុងចម្បាំងឬប្រមាញ់ ) ។ លោក ហ្សង់ ប័ស សឺលីយេ បានកត់សម្គាល់ថា ទីក្រុងនគរភ្នំ គឺស្ថិតនៅក្រោមវាលទំនាបនៃទន្លេមេណាម គឺជារាជធានី អ៊ូថង ទៅវិញ ។ បន្ទាប់មកទៀតរាជធានីនេះ ត្រូវបានជម្លៀសទីតាំងមកនៅជិតពាមទន្លេមេគង្គភាគខាងត្បូង នៃប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ ។
៣. ភស្តុតាងថ្មី ដែលធ្វើឲ្យគេសន្និដ្ឋានថា វ្យាធបុរៈនៅអង្គរបុរី ប្រសើរជាងនៅបាភ្នំគឺ៖
៤. អរិយធម៌ហ្វូណន មានលក្ខណៈអាយ និងលក្ខណៈឥណ្ឌា នៅដាច់ពីគ្នាពុំទាន់រលាយចូលគ្នាឡើយទេ ។ គេសម្រេចហៅថា «អរិយធម៌ខ្មែរ ឥណ្ឌា » ។
៥.វិស័យរដ្ឋបាលសម័យហ្វូណន គឺអាណាចក្រភ្នំ ជាមហាអំនាចមួយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយមានរដ្ឋតូចធំនៅក្នុងភូមិភាគនេះ ចំណុះជាច្រើន ។ អធិរាជមានគោរមងារជាស្តេចកុរុងភ្នំ ទ្រង់មានសិទ្ធិអំណាចធំធេងណាស់ អាចសម្រេចអ្វីៗបានគ្មានអ្នកណាម្នាក់អាចប្រកែកបានឡើយ រាជធានីមានកំពែងការពារយ៉ាងរឹងមុំា មានប្រជាជនរស់នៅយ៉ាងច្រើនហើយត្រូវបង់ពន្ធជាមាស ប្រាក់ ត្បូង គជគ្រឿងក្រអូប ឬស្រូវជាដើម ។
៦. វិស័យតុលាការ សម័យហ្វូណនគឺដោយប្រើវិធីស្បថដើម្បីរកខុសត្រូវ ។ គេឲ្យអ្នកជាប់ចោទលូកទឹកក្តៅចាប់យកពងមាន់ ឬចិញ្ចៀនកក្នុងទឹកកំពុងពុះឬក៏កាន់ដែកច្រវ៉ាក់ក្រហម ដើរ៧ជំហាន ។ បើជនជាប់ចោទគ្មានកំហុសទេ គឺពុំរលាកឡើយ ។ នៅសម័យនោះ គ្មានគុកទេ ។ បទល្មើសធម្មតាត្រូវពិន័យ អ្នកទោសធ្ងន់ធ្ងរត្រូវដាក់ឲ្យខ្លាស៊ី ឬក្រពើស៊ី ។ បើគ្រប់៣ថ្ងៃ អ្នកទោសនោះនៅរស់គេនឹងដោះលែងឲ្យរួចខ្លួន ។
២. វិស័យវប្បធម៌ និងសាសនាសម័យនគរភ្នំ មានបណ្ណាល័យធំៗ សម្បូរពណ៌ដោយសសៀវភៅ ( សាស្រ្តា ) ព្រមទាំងកម្រងឯកសារផ្សេងៗ ( ជាស្លឹករឹត ) ។ កេរដំណែលខាងវិស័យសិល្បៈ ពុំទាន់មានប្រលើផ្ទាំងសិលាចារឹកក្នុងស្ថាបត្យកម្មនៅឡើយ ។ នៅសម័យនេះ គេគោរពព្រាហ្មណ៍សាសនានិងពុទ្ធសាសនា សម្រាប់ថ្នាក់លើមានព្រះរាជានិងនាម៉ឺនមន្រ្តីជាដើម ។ អ្នកខ្លះនិយមព្រះសិវៈ អ្នកខ្លះនិយមព្រះវិស្ណុក្រោយមកគេបង្រួមគណៈទាំងពីរនេះ មកតែមួយវិញហៅថា «ហិរហរ » វិញដោយកសាងទេវរូបហិរហរៈ ជាតំណាង ( ចំហៀងខាងស្តាំហរិ =សិវៈ និងចំហៀងខាងឆ្វេងហរៈ = វិសណ្ណុ ) ។ ជនសាមញ្ញ ពិសេសអ្នកមានកំណើតនៅស្រុកអាយផងនោះច្រើននិយមព្រះពុទ្ធសាសនាហីនយាន ។ ក្រៅពីនេះ គេជឿលើអារុក្ខអារក្សអ្នកតា ធ្វើជាសក្ការៈ បុព្វបុរស ដែលជាប្រពៃណីដដើមរបស់គេ ។
៨. វិស័យសង្គម សម័យហ្វូណនគឺ៖
៩. នៅសម័យនគរភ្នំ កប្រទេសខ្មែរយើងនិយមកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយមហាយាន បន្ទាន់មកគឺព្រាហ្មណ៍សាសនា ។ នៅសម័យចេឡា សាសនាព្រាហ្មណ៍មានការរីកចម្រើនខ្លាំងជាងនៅសម័យហ្វូណន ចំណែកពុទ្ធសាសនាមានការចុះអន់ថយ ពុំសូវទទួលបានការរាប់អានពីព្រះមហាក្សត្រតេ ។
១០. នៅសម័យហ្វូណន ចម្លាកមានលក្ខណៈបែបឥណ្ឌា ( ឈរកាច់ចង្កេះ មានជន្ទល់ជាទម្រពីក្រោយ ភ្នែក ទឹកមុខឥរិយាបថ ... ) ។ នៅសម័យចេនឡា ចម្លាក់មានលក្ខណៈជាខ្មែរ មានជំហរត្រង់ គ្មានជន្ទល់ទម្រមិនឈរកាច់ចង្កេះមានទឹកមុខ និងឥរិយាថ ហាប់មុំា ជាលក្ខណៈបែបខ្មែរ ។
១១. សម័យចេនឡា សេដ្ឋកិច្ចលែងពឹងផ្អែកទៅលើវិស័យពាណិជ្ជកម្មដូចសម័យហ្វូណនទៀតហើយ គឺពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មជាចម្បង ។ នេះក៏ដោយសារ ខ្មែរធ្វើការផ្លាស់ប្តូរមជ្ឈមណ្ឌលនយោបាយថ្មី មកនៅកណ្តាលប្រទេសនិងម្យ៉ាងទៀត ដោយសារពាណិជ្ជកម្មចិន បានធ្វើដំណើរត្រង់ទៅកំពង់ផែឥណ្ឌូនេស៊ី ដោយចិនបានបោះបង់ចោលកំពង់ផែអូកែវរបស់ខ្មែរ ។
១២. នយោបាយរបស់អាណាចក្រហ្វូណន រៀបចំបែបឥណ្ឌា ។ អ្នកដឹកនាំគង់នៅលើប្រាសាទឈើ ដែលមានច្រើនជាន់ និងមានរបងព័ទ្ធជុំវិញ ។ ព្រះរាជាមានជាស្តេច គុរុងវ្នំ ព្រោះព្រះអង្គយ៉ាងលើងទៅលើភ្នំ ដើម្បីធ្វើពីធីសក្ការៈបូជាជាប្រចាំ ។ ព្រះរាជាស្នងរាជពីព្រះបិតាទៅបុត្រ ឬក៏ជាប់ខ្សែស្រឡាយខាងមាតា ឬខាងស្រី ។
ព្រះរាជាអនុវត្តនយោបាយពង្រីកទឹកដី វាយយកប្រទេសតូចដាក់ជាចំណុះ ។ ពេលឈ្នះសង្គ្រាមគេតែង ចាប់ឈ្លើយសឹក និងប្រមូលលទ្រព្យសម្បត្តិ ជាជ័យភ័ណ្ឌ ។ ព្រះរាជាគឺស្តេចចក្រវាឡ នៅលើស្តេចសាមន្តរដ្ឋទាំងឡាយ ។ ប្រការនេះនាំឲ្យមានអំណាចស្តេចត្រាញ់ច្រើន ។
នយោបាយការបរទេស ព្រះរាជាហ្វូណន បានចងសម្ព័ន្ធមេត្រីភាពជាមួយប្រទេសចិន និងឥណ្ឌា ។ នយោបាយការបរទេសមានភាពមមាញឹកខ្លាំង ដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្ម វប្បធម៌និងនយោបាយគាបសង្កត់ ប្រទេសតូចៗដាក់ជាចំណុះ ។
១៣. ព្រះរាជាមានមន្រ្តីឆ្វេង និងស្តាំ ។ មន្រ្តីឆ្វេងអង្គុយនៅខាងឆ្វេងនិងមន្ត្រីស្តាំ និងស័កិ្តធំជាង អង្គុយនៅខាងស្តាំ ។ ក្រៅពីនេះមានមន្រ្តី ដែលឈរនៅតាមបណ្តាបុរៈជាច្រើនទៀត ។ ព្រះរាជា ប្រទានសវនាការ ដល់ពួកមន្ត្រី និងអស់ប្រជានុរាស្រ្ត ។ ពេលយាងចេញទៅណាមកណា ព្រះរាជាគង់ប្រថាប់នៅលើដំរី ឯព្រះមហេសី និងស្រីស្នំ ជិះគ្រែស្នែងនិងមានសេនាជាច្រើនដើរហែរហម ។ ប្រជារាស្រ្តបង់ពន្ធដារជូនរដ្ឋជា មាស ប្រាក់ គុជ គ្រឿងក្រអូប ស្រូវ ជាដើម ។