គេនិយាយថា "សិលាចារឹក  គឺជាអត្តសញ្ញាណជាតិ”។ ចូរអ្នកបកស្រាយដោយលើកឧទាហរណ៍ មកបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់។

   សេច​ក្តីអធិប្បាយ៖ របៀបកត់ត្រាសម័យបុរាណប្រព្រឹត្តទៅមានច្រើនសណ្ឋាន តែដែលនៅសេសសល់រហូតមកដល់ថ្ងៃ គឺមានតែសិលាចារឹកប៉ុណ្ណោះ។ សិលាចារឹកបានកត់ត្រានូវព្រឹត្តិការណ៍ ឬរឿងរ៉ាវសំខាន់ៗ​ និង  បានបង្ហាញពីរបបគ្រប់គ្រងជាដើម ។ តាមរយៈសិលាចារឹក ធ្វើឲ្យយើងដឹង និ ងស្គាល់ពីអត្តសញ្ញាណជាតិសាសន៍ខ្លួនពិតប្រាកដ។ សិលាចារឹក ​ប្រៀបបានទៅនឹងព្រលឹងជាតិ។​ ដូច្នេះហើយបានជាគេ លើកឡើងថា “ សិលាចារឹកបានបង្ហាញអត្តសញ្ញាណជាតិ ” ។
    តើនៅក្នុងសិលាចារឹក មានចំណាដូចម្តេចខ្លះ បានជាអះអាងថាជាអត្តសញ្ញាណជាតិ?
    ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការយល់ន័យមតិប្រធានយើង ត្រូវយល់ន័យនៃពាក្យមួយចំនួនជាមុនសិន។ ពាក្យ “សិលាចារឹក"​ មានន័យថា អក្សរដែលបានចារនៅលើផ្ទាំងថ្ម ឬ ផ្ទាំងថ្មដែលបានកត់ត្រានាសម័យបុរាណ។ ចំណែកពាក្យ​ថា​"អត្តសញ្ញាណជាតិ"​ មានន័យថា គ្រឿងសម្គាល់ជាតិខ្លួនសញ្ញា ឬព័ត៌មានសម្គាល់ជាតិ។ ដូចនេះ "សិលាចារឹកជាអត្ត​សញ្ញា​ណជាតិ​" មានន័យថា អក្សរ​ដែលបានចារនៅលើផ្ទាំងថ្ម គឺជាគ្រឿង ឬសញ្ញាសម្គាល់របស់​ជាតិ​ បាន​ន័យ​ថា​ថ្មដែលគេបានរចនា ជាផ្ទាំងរួចគេចារឹកអក្សរអំពីព័ត៌មានខ្លឹមសារផ្សេងៗ ពីសម័យមុនៗគឺវាបានក្លាយទៅជាគ្រឿង​ឬ សញ្ញា​ សម្រាប់​សម្គាល់​ជាតិ​។ ការចារនៅលើថ្ម ដែលគេហៅថាសិលាចារឹកនេះ ជា​កំណត់​ត្រា​ដែល​បង្ហាញ ឬនិយាយអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែ​រ​។ ជាហេតុធ្វើទូទៅ​ពី​សម័យ​ដើម​បុព្វបុរស​យើងបាន​សរសេរឯកសារ​ឲ្យ​យើង​ស្គាល់​អំពីប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​ជាតិ​ខ្មែរ។ តាមការសង្កេតទាំងឡាយ លើស្បែ​ក​សត្វដោយ​ដីស បំពង តែឯកសារទាំងនោះមិនអាចទ្រាំទ្រនឹងអាកាសធាតុ ឬត្រូវបំផ្លាញដោយសត្វល្អិត ។ ហេតុនេះហើយបានជាបុព្វបុរសខ្មែរយើងមានគំនិត​ច្នៃប្រ​ឌិត​រស់រវើក គួបផ្សំនឹងទេពកោសល្យដ៏ប៉ិនប្រសប់ គឺការសរសេរឯកសារ ឬចារឯកសារលើផ្ទាំងថ្មដែលគេហៅថាសិលាចារឹក  ឬអក្សរថ្ម  ។ សិលាចារឹកជាឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ   ដូចដែលអ្នកប្រាជ្ញបារាំងជាច្រើននាក់បាន ធ្វើការស្រាវជ្រាវរកឃើញតំណ រាជវង្សក្សត្រខ្មែរ និង កាលបរិច្ឆេតនៃការកសាងប្រាសាទ ជីវភាពរស់នៅ ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ និងរបបសង្គម ​សាសនា ​​ព្រមទាំងបញ្ហាទំនៀមទម្លាប់តាមរយៈផ្ទាំងសិលាចារឹក ដែលមានរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះយើងក៏អាចដឹងព័ត៌មានផ្សេងៗតាមរយៈសិលាចារឹកផងដែរ ដូចជា ការរាយនាមព្រះមហាក្សត្រខ្មែររួមជាមួយមន្ត្រី​ អ្នកមុខ អ្នកការផ្សេងៗ ដែលមានឋានៈតួនាទី នៅក្នុងរាជការនៃសម័យនីមួយៗទៀតផង។ លើសពីនេះទៅទៀតសិលាចារឹកក៏បានកត់ត្រានូវរឿងរ៉ាវប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសម័យកាលនីមួយៗផងដែរ។ មួយវិញទៀតសិលាចារឹកក៏បានបង្ហាញ ការធ្វើអំណោយ ការធ្វើបុណ្យទាន ការដាក់បណ្តាសារដល់អ្នកដែលបានបំផ្លាញរបស់របរនៅក្នុងប្រាសាទ និងបង្ហាញការកាន់សាសនាផ្សេងៗ​ ដូចជា​ សាសនាព្រាហ្មណ៍ និង ព្រះពុទ្ធសាសនាជាដើម។ សូម្បីតែការធ្វើជំនួញ ក៏បុព្វបុរសខ្មែរយើងបានចារនៅលើសិលាចារឹកដែរ។ ដួងព្រលឹងដ៏វិសេសមួយទៀតនោះ គឺការចារឹកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរនៅលើសិលាចារឹក ដែលជួយឲ្យកូនខ្មែរបានសិក្សា នឹងយល់ពីខ្លឹមសារនៅក្នុងសិលាវិជ្ជា​ចារឹកនីមួយៗ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះសិលាចារឹកក៏ធ្វើឲ្យកូនខ្មែរមានមោទនភាពចំពោះបុព្វបុរសខ្លួនដែលបានបង្កើតភាសាព្រមទាំងមានអក្សរឲ្យកូនខ្មែរបានសិក្សារៀនសូត្ររហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ។ បើទោះបីជាការកត់ត្រានោះប្រើអក្សរខ្មែរក្តីអក្សរសំស្រ្កឹតក្តី ក៏វានៅតែមានន័យរៀបរាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នៅក្នុងស្រុកខ្មែរ​ សាវតាខ្មែរទាំងអស់ ។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះអក្សរដែលបានចារនៅលើផ្ទាំងថ្មទាំងនោះបានក្លាយទៅដួងព្រលឹងជាតិ អត្តសញ្ញាណជាតិដ៏វិសេសអស្ចារ្យរកអ្វីប្រៀបផ្ទឹមពុំបានឡើយ។
    សិលាចារឹកទាំងឡាយ ចារឹកឡើងដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយដល់អាទិទេពក្នុងលទ្ធិព្រហ្មណ៍សាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា​មហាយាន ហើយក៏ជាអត្ថបទដែលបានរៀបរាប់ពីបញ្ជីឈ្មោះនរនាម​ ស្ថាននាមកត់ត្រារឿងរ៉ាវសកម្មភាពនានាដែលមានលក្ខណៈជាប្រវត្តិសាស្ត្រទុកឲ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយបានដឹង បានស្គាល់ ។ សិលាចារឹកក៏ជាឯកសារមួយយ៉ាងទំនៀមទម្លាប់នៅក្នុងប្រទេសរាប់ឆ្នាំកន្លងមកហើយ  ដែលជាសំខាន់ក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងពីវប្បធម៌  អរិយធម៌  ប្រពៃណីឯកសារពិតមិនអាចក្លែងបន្លំបានឡើយ។  សិលា ចារឹកមិនត្រឹមតែជាឯកសារបុរាណ ដែលសិក្សាពីអក្សរនិងភាសាប៉ុណ្ណោះទេ វាក៏ជាប្រយោជន៍ យ៉ាងសំខាន់ដល់មុខវិជ្ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសិល្បៈផងដែរ។ ជាក់ស្តែងសិលាចារឹកអង្គបុរី​​​ ដែលមានរាងបួនជ្រុង ហើយនិយាយពីបញ្ជីឈ្មោះ ខ្ញុំបម្រើដីធ្លី សត្វស្រកដែលមន្ត្រី ​ជំអញថ្វាយដល់អាទិទេពកម្រងតាងញមហាគណបតិ។ រីឯ នៅជ្រុងខាងកើតផ្នែកខាងលើ បានរៀបរាប់អំពីដង្វាយរបស់មន្ត្រីប្រតាងអន្តរថ្វាយដល់ព្រះវិហារដើមក្រោម និងផ្នែកខាងក្រោមនៃអត្ថបទមានរៀបរាប់អំពីដង្វាយរបស់អាចារ្យកន្ទន និងភរិយារបស់គាត់​ថ្វាយដល់អាទិទេពមណីសូរ។ ចំណែកសិលាចារឹកលង្វែកក៏បានបង្ហាញអំពីព្រះរាជាបន្ទូលរបស់ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់បានត្រាស់បង្គាប់ប្រើព្រះតេជគុណបុនេងសេវភារៈឲ្យនាំខ្ញុំបម្រើចំនួនបួនរយនាក់ទៅថ្វាយដល់ព្រះតេជគុណបព្វជិតជាន់ខ្ពស់ទាំងឡាយព្រមទាំងត្រាស់បង្គាប់ឲ្យស្ថាបនាសិលាចារឹកនេះឡើងតាមព្រះរាជបញ្ញត្តិស្តីអំពីព្រះរាជ​អំណោយទាំងអំបាលមាណ​រួមជាមួយព្រះរាជពិធីប្រោះព្រំទឹកឲ្យដល់អាទិទេព ។
      រួមសេចក្ដីមក តាមរយៈសិលាចារឹក ធ្វើឲ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយអាចដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ នាមព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ វប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរ ជំនឿ សាសនា របបសង្គម ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ការកសាងសមិទ្ធិផលនានា ដូចជាប្រាសាទរូបបដិមា ការធ្វើអំណោយដល់រាស្ត្រ  ឬដល់ទុគិតជន និងព្រឹត្តិការណ៍សង្គមខ្មែរជាច្រើនទៀត  ដែលអាចឲ្យយើងយកខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹកនេះធ្វើជាទឡីកណ៍ យ៉ាងជាក់ច្បាស់ថាជាអត្តសញ្ញាណនៃជាតិខ្មែរទាំងស្រុង។ ដូចនេះសិលាចារឹក គឺជាអត្តសញ្ញាណជាតិ។
      ឆ្លងតាមការបំភ្លឺទាំងឡាយនេះ ធ្វើឲ្យយើង ឃើញថាសិលាចារឹកមានគុណប្រយោជន៍យ៉ាងធំធេងដែលអាចឲ្យកូនខ្មែយល់ដឹង និងស្គាល់ពីព័ត៌មានទាំងឡាយដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរតាំងពីបុរាណកាលមក។ សិលាចារឹកជា​​កេរដំណែលអក្សរសាស្រ្ត  ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់បុព្វបុរស នាសម័យកាលនីមួយៗ ព្រមទាំងផ្តល់ប្រយោជន៍សំខាន់ដល់ខេមរបុត្រជំនាន់ក្រោយបានសិក្សាពីកំណើតអក្សរសាស្ត្រ និងស្រាវជ្រាវខាងវេយ្យាករណ៍របស់ភាសាជាតិ ។ ម្យ៉ាងទៀតវាជាមរត៌កនៃវប្បធម៌  អរិយធម៌ជាតិខ្មែរយើង។
      ដូចនេះយើងជាកុលបុត្រ កុលធីតា ជំនាន់ក្រោយ ជាទំពាំងស្នងឬស្សី គប្បីទទួលមរត៌កដ៏ពិសិដ្ឋនៃបុព្វបុរសយើង ដោយលះបង់ ទាំងកម្លាំងកាយចិត្ត ដើម្បីថែរក្សាការពារសិលាចារឹកដែលមាននៅសេសសល់សព្វថ្ងៃនេះឲ្យបានគង់​វង្ស​ស្ថិតស្ថេរជាអមត ។ បើសិលាចារឹកគង់វង្សកុលបុត្រ កុលធីតា ជំនាន់ក្រោយក៏បានដឹង បានឃើញ និង យល់អំពីអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ និងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរគ្រប់ៗជំនាន់ ។ ម្យ៉ាងទៀត បើជាកូនខ្មែរត្រូវស្គាល់ខ្មែរ ស្គាល់អតីតកាលរបស់ខ្មែរដូចនេះត្រូវខិតខំសិក្សាស្រាវជ្រាវឲ្យចេះច្បាស់លាស់អំពីសិលាចារឹក ដើម្បីឲ្យស្គាល់ខ្មែរច្បាស់កុំឲ្យបរទេសលួចបន្លំ ឬនិយាយថាជាដូនតាពួកវាឲ្យសោះណា។