វប្បធម៌សង្គមធម៌ទូទៅខ្មែរក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ(១)

សំនួរ

១. តើក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ មានមុខងារនិងភារកិច្ចអ្វីខ្លះ ?

២ . តើក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទមានរចនាស​ម្ព័ន្ធយ៉ាងដូចម្តេច ?

៣. តើអគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាលនិងហិរញ្ញវត្ថុ របស់ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ទទួលបន្ទុកការងារយ៉ាងដូចម្តេច ? ដោយមាននាយកដ្ឋានចំណុះអ្វីខ្លះ ?

៤ . តើអគ្គនាយកដ្ឋានបច្ចេកទេសរបស់ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទបន្ទុកការងារអ្វីខ្លះ ? ដោយមាននាយកដ្ឋានចំណុះប៉ុន្មាន ?

៥. ដូចម្តេចដែលហៅថា ធរណីវិទ្យា ? សាគរវិទ្យា ឧតុភូតវិទ្យា ? តារាវិទ្យា ?

៦. និយាយអំពីទម្រង់របស់ផែនដី ?

៧. តើរលកP រលកS រលកLធ្វើចលនាខុសគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច ?   

៨. តើរញ្ជួយដីកើតេឡើងនៅកន្លែងណាខ្លះ ?

៩. តើអ្នកគួរធ្វើដូចម្តេចខ្លះ ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពពេលមានរញ្ជួយដី ?

១០. ចូរនិយាយរៀបរាប់ពីប្រភេទសណ្ឋានដីភ្នំភ្លើងសំខាន់ៗទាំង៤ ។

១១. តើវត្តទឹកមានដំណាកកាលសំខាន់ៗប៉ុន្មាន ? អ្វីខ្លះ ?

១២. តើប្រជាជនប្រើប្រាស់ទឹកក្នុងរូបភាពអ្វីខ្លះ ? ចូរនិយាយ ?

១៣. ចូរអធិប្បាយពីការកកើតមហាសមុទ្រដំបូង ?

១៤. តើមហាសមុទ្រធំៗទាំង៤មានអ្វីខ្លះ ? ចូររៀបរាប់ ។

ចម្លើយ

១. ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ មានមុខងារនិងភារកិច្ចដូចតទៅ៖

• កំណត់នយោបាយ និងយុទ្ធសាស្រ្តនៃការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទស្របតាមកម្មវិធីនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល
• លើកទិសដៅ ផែនការរយៈពេលខ្លីមធ្យមវែកលើការងារអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ដើម្បីកែលម្អស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចសង្គមកិច្ច​និងវប្បធម៌របស់ប្រជារាស្រ្តជនបទឲ្យកាន់តែល្អប្រសើរឡើង​
• កាត់បន្ថយជាបណ្តើៗនូវភាពក្រីក្រនិងភាពខុសគ្នារវាងអ្នកជនបទនិងអ្នកទីក្រុង
• ចូលរួមកសាងនិងអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិ ក្នុងវិស័យអភិវឌ្ឍន៍ជនបទដោយកម្រិតសកម្មភាពការងារត្រឹមថ្នាក់គ្រួសារ ភូមិ និងឃុំ ក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។
• សិក្សាស្រាវជ្រាវ ប្រមូលនិងគ្រប់គ្រងទិន្នន័យព័ត៌មានស្ថិតិអំពីស្ថានភាព សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ នៅតំបន់ជនបទនៃរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដោយសហការជាមួយស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ។
• អភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្សតាមរយៈបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសជំនាញ និងចំណេះដឹងដល់មន្ត្រីបុគ្គលិករាជការរបស់ក្រសួង
• រៀបចំបើកមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសជំនាញ និងវិជ្ជាជីវៈ ថ្នាក់ភូមិភាគ ដល់ប្រជារាស្រ្តជនបទតាមការចាំបាច់ និងតាមលទ្ធភាពជាក់ស្តែង
• អប់រំ ផ្សព្វកផ្សាយដើម្បីលើកកម្ពស់ផលិតភាព និងប្រាក់ចំណូលប្រចាំគ្រួសាររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដោយផ្អែកលើការស្រាវជ្រាវបច្ចេកទេសជំនាញអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ
• ធ្វើទំនាក់ទំនងសម្របសម្រួលនិងសហប្រតិបត្តិការជាមួយបរទេស អង្គភាពអន្តរជាតិអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ថាប័ន​ អាជ្ញាធរគ្រប់ជាន់ថ្នាក់និងផ្នែកឯកជនដែលមានការពារព័ន្ធ ព្រមទាំងប្រជារាស្រ្តមូលដ្ឋាន ដើម្បីធ្វើការអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ ប្រ​កបដោយភាពស្ថិតស្ថេរយូរអង្វែង
• គ្រប់គ្រង ដឹកនាំ និងទទួលខុសត្រូវ ក្នុងការអនុវត្តកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍ជនបទចំរុះថ្នាក់គ្រួសារ ភូមិ​ឃុំដែលរួមមានផ្លូវលំជនបទ ថែទាំសុខភាពបឋមអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍ និងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចជនបទ ដោយសហការជាមួយស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធឮ
• ជំរុញការរៀបចំ និងពង្រឹងរចនាសម្ព័ន្ធអភិវឌ្ឍន៍ជនបទគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ជាពីសេសគណៈកម្មការ​ឌ្ឍន៍ជនបទទៅមូលដ្ឋាន​ ។

២. ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទមានរចនាសម្ព័ន្ធដូចតទៅ៖

• អគ្គាធិការដ្ឋាន
• អគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាលបច្ចេកទេស
• ខុទ្ទកាល័យរដ្ឋមន្រ្តី
• អង្គភាពមូលដ្ឋាន ។

៣. អគ្គនាយកដ្ឋានរដ្ឋបាលនិងហិរញ្ញាវត្ថុ របស់ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទទទួលបន្ទុកធ្វើទំនាក់ទំនង សម្របសម្រួល និងគ្រប់គ្រងការរងាររដ្ឋបាល បុគ្គលិក សម្ភារ បរិក្ខារ គណនេយ្យ ហិរញ្ញកិច្ច ផែនការ ស្ថិតិតាមដាន និងវាយតម្លៃសហប្រតិបត្តិការជាតិ និងអន្តរជាតិ ព្រមទាំ​ងការងារបណ្តុះបណ្តាល ស្រាវជ្រាវ និងផ្សព្វផ្សាយ ។ អគ្គនាយកដឹកនាំ​ដោយអគ្គនាយកមួយរូបនិងអាចអមដោយអគ្គនាយករង ជាជំនួយការចាំបាច់  ។

នាយកដ្ឋានចំណុះដូចជា៖

• នាយកដ្ឋានរដ្ឋបាលនិងបុគ្គលិក
• នាយកដ្ឋានផ្គត់ផ្គង់និងហិរញ្ញវត្ថុ
• នាយកដ្ឋានផែនការនិងទំនាក់ទំនងសាធារណៈ
• នាយកដ្ឋានបណ្តុះបណ្តាលនិងស្រាវជ្រាវ ។

៤. អគ្គនាយកដ្ឋានបច្ចេកទេសរបស់ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទទទួលបន្ទុកធ្វើទំនាក់ទំនង សម្របសម្រួលនិងគ្រប់គ្រងកម្មវិធីផ្លូវជនបទ ផ្កត់ផ្គងក់ទឹកជនបទថែទាំសុខភាពបឋម អភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចជនបទ ។ អគ្គនាយកដ្ឋានដឹកនាំដោយអគ្គនាយកមួយរូប​ ដែលអាចអមដោយអគ្គនាយករងជាជំនួយការតាមការចាំបាច់ ។

នាយកដ្ឋានចំណុះចំនួន៤ដូចតទៅ៖

• នាយកដ្ឋានផ្គត់ផ្គង់ទឹកជនបទ
• នាយកដ្ឋានថែទាំសុខភាពជនបទ
• នាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍
• នាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចបទ ។

៥. ធរណីវិទ្យា សិក្សាពីផ្នែកខាងក្រៅ និងផ្នែកខាងក្នុងនៃផែនដី ។​ សាគរវិទ្យា សិក្សាពីមហាសមុទ្រនិងសមុទ្រនៅលើផែនដី ។ ឧតុភូតវិទ្យា សិក្សាពីខ្យល់បក់ ធាតុអាកាស និងបរិយាកាសនៅជុំវិញផែនដី ។ តារាវិទ្យា សិក្សាពីលំហក្រៅ ផែនដី មានតារា ភព និងអង្គផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងលំហ ។

៦. និយាយពីទម្រង់របស់ផែនដី៖

   មធ្យោបាយមួយទៀតក្នុងការសិក្សាអំពីផែនេដីគឺតាមរយៈលក្ខណៈរូបនៃស្រទាប់​របស់វា ។ ផែនដីមាន៥ស្រទាប់សំខាន់ៗរួមមាន មណ្ឌលថ្ម មណ្ឌលខាប់ មណ្ឌលកណ្តាល ស្នូលក្រៅ និងស្នូលក្នុង ហើយស្រទាប់នីមួយៗមានលក្ខណៈរូបផ្សេងៗគ្នា ។

• មណ្ឌលថ្ម

ស្រទាប់រឹងស្ថិតនៅក្រោមគេបំផុត គឺជាមណ្ឌលថ្ម ។ មណ្ឌលនេះកើតឡើង ពីបន្សំនៃសំបកផែនដីនិងផ្នែករឹងខាងលើរបស់ម៉ង់តូ ។ មណ្ឌលថ្មបែកជាបំណែកៗហៅថា ផ្លាកតិចតូនិចនិចមានម្រាស់ពី 15m ទៅ 300km ។

• មណ្ឌលខាប់

មណ្ឌលខាប់គឺជា ស្រទាប់ទន់របស់ម៉ង់តូដែលមានបំណែកនៃមណ្ឌលថ្មធ្វើចលនាពីលើ ។ វាកើតឡើងពីសិលារឹ​ងដែលហូរចូលយ៉ាងយឺតៗមានល្បឿន ប្រហែលនឹងការដុះលូតលាស់នៃក្រចកដៃនឹងមានកម្រាស់ប្រហែល 250km ។

• មណ្ឌលកណ្តាល

មណ្ឌលកណ្តាលគឺជា​ រឹ​ងស្ថិតនៅក្រោមមណ្ឌលខាប់និងជាផ្នែកក្នុងរបស់ម៉ង់តូ ។ មណ្ឌលនេះលាតសន្ធឹងពីផ្នែកខាងក្រោមមណ្ឌលខាប់រហូតដល់ស្នូលផេនដីនិងមានកម្រាស់ប្រហែល 2550km ។

• ស្នូលក្រៅ

ស្នូលក្រៅ គឺជាស្រទាប់រាវស្ថិតនៅក្រោមម៉ង់តូ ហើយព័ទ្ធជុំវិញស្នូលក្នុងនិងមានកម្រាស់ប្រហែល 2200km ។

• ស្នូលក្រៅ

ស្នូលក្នុងរឹង ហើយធ្ងន់ស្ថិតនៅចំកណ្តាលភព ។ លាតសន្ធឹងពីផ្នែកខាងក្រោមនៃស្នូលក្រៅ ទៅដល់ផ្ចិតផែនដីនិងមានកម្រាស់ 1228km ។

៧. ការធ្វើចលនាខុសៗគ្នានៃមរលកP រលកS រលកL៖

• រលកទី១( រលកP )

រលកP ( Primary Waves ) ជារលករញ្ជូយដីលឿនបំផុតដែលធ្វើចលនាឆ្លងកាត់រូបធាតុរឹង រា​វ និងឧស្ម័ន ។ ដោយសារតែល្បឿនលឿននេះ ហើយទើបវាអាចធ្វើចលនាឆ្លងកាត់គ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ផែនដីបាន ។ រលកP តែងតែធ្វើចលនាទៅដល់មុខរលកផ្សេងទៀត ។ គេអាចហៅរលកP ថាជារលកទី១ ព្រោះវាជារលកដំបូងដែលកត់ត្រាដោយឧបករណ៍វាស់រញ្ជួយដី ។

• រលកទី២ ( រលកS )

រលកS​ ( secondary Waves ) គឺជារញ្ជួយដីលឿនបន្ទាប់ពីរលP ។ រលកS កើតឡើងនៅពេលសិលារួញចូលរលាស់ត្រលប់មកទីតាំងដើមវិញ បន្ទាប់ពីខូចទ្រង់ទ្រាយ ។ រលកS កាត់សិលាឲ្យទៅមុខថយក្រោយនិងធ្វើឲ្យសិលាអាចខូចទ្រង់ទ្រាយដោយសារកម្លាំងបំផ្លាញ ។ រលកS មិនដូចរលកP ទេវា​មិនអាចធ្វើចលនាឆ្លងកាត់ផ្នែកនៃផែនដីដែលជារូបធាតុរាវទាំងស្រុងបានឡើយ ។

• រលកទី៣ ( រលកL )

រលកផ្ទៃលើ គឺជារលកដែលធ្វើឲ្យដីផ្លាស់ទីឡើងចុះជារ​ង្វង់នៅពេលវាធ្វើចលនាតាមផ្ទៃលើ ។ មនុស្សជាច្រើនបានដឹងពីអារម្មណ៍របស់ពួកគេថា ពួកគេហាក់ដូចជាស្ថិតនៅលើរថភ្លើងជិះលេងរ​អិលឡើងនៅលើផ្លូវដែក ក្នុងសួនកំសាន្ត ( Rolle Coaster ) នៅពេលមានរញ្ចួយដីម្តងៗ ។ វាធ្វើចលនាយឺតជាងរលកក្នុងប៉ុន្តែវាមានការបំផ្លាញខ្លំាង ។ ការបំផ្លាញខ្លាំងបំផុតនៅពេលមានរញ្ជួយដីកើតឡើង ដោយសាររលកផ្ទៃលើអង្រួនដីតាមទិសបញ្ឈរ ។

៨. រញ្ជួយដី កើតនៅតាមព្រំដែនផ្លាកតិចនិចទង្គិចគ្នារ​អិលប៉ះគ្នាឬរសាត់ចេញពីគ្នា ។ សិលានៅតាមបណ្តោយស្នាមប្រេះមានលក្ខណៈពីរយ៉ាងគឺ លក្ខណៈប្លាស្ទិចនិងលក្ខណៈយឺត ។ កំហូចទ្រងល់ទ្រាយក្នុ្ងងលក្ខណៈយឺត បណ្តាលឲ្យស្រទាប់សិលារួញចូល ហើយរលាស់បង្កើតបានជារញ្ជួញដី ។

៩. ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពពេលមានរញ្ជួយដីមាន៖

• មានស្មារតីនិងនរ
• ក្រាបចុះឬផ្កាប់មុខចុះនៅក្រោម
• ឱនមុខងាកចេញពីអាគារ
• ការពារក្បាលដោយដៃរបស់អ្នក
• ព្យាយាមរំកិលើខ្លួនចេញពីកន្លែងគ្រោះថ្នាក់
• នៅឲ្យឆ្ងាយពីវត្ថុដែលអាចគ្រោះថ្នាក់ ។

១០. ប្រភេទសណ្ឋានដីភ្នំភ្លើងសំខាន់ៗទាំង៤មាន៖

• ភ្នំ្ភភ្លើងខែល

ភ្នំភ្លើងខែល កើតពីស្រទាប់លកំអែភ្នំភ្លើងដែលហូរគលើគ្នាជាបន្តបន្ទាប់នៃបន្ទុះស្ង​ប់ ។​​ដោយសារកំឯលមានលក្ខណៈរាវខ្លំាងធ្វើអោយរាលដាលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃធំ ។ នៅទីបំផុតស្រទាប់កំឯលទាំងនោះបង្កើតជាភ្នំភ្លើងខែល ដែលមានចំណោទពុំសូវចោទទេរនិងទាប ។ ទោះបីជាជំរាលភ្នំពុំសូវចោទខ្លាំងប៉ុន្តែវាអាចមានទំហំធំធេង ។ ភ្នំម៉ូណាគានៅហាវ៉ៃជាប្រភេទភ្នំភ្លើងខែលធំជាងគេបំផុត នៅលើពិភពលោកប្រសិបបើគេវាស់ភ្នំម៉ូណាគា ( Mauna Kea ) ពីបាតសមុទ្រមកភ្នំនេះខ្ពស់ជាងភ្នំអេវើរ៉េស ដែលជាភ្នំខ្ពស់ជាងគេនៅលើគោកទៅទៀត ។

• ភ្នំភ្លើងសាជី

ភ្នំភ្លើងសាជី មានរាងសាជីតូចៗដែលកើតឡើងពីបំណែកសិលាបង្កើតជាចំណោតចោតខ្លាំង នឹងមានបាតតូចជាងភ្នំភ្លើងខែល ។ ភ្នំភ្លើងសាជីវតែងផ្ទុះមានរយៈពេលខ្លី ហើយកើតឡើងជាក្រុមៗ ជាទូទៅវាកើតឡើងនៅខាងនៃភ្នំភ្លើងមាស ។ ភ្នំភ្លើងទាំងនេះសឹករិចរិលយ៉ាងរហ័ស ណីព្រោះបំណែកនៃកម្ទេចសិលាមិនត្រូវបានខាំជាប់គ្នាដោយកំអែភ្នំភ្លើងទេ ។

• ភ្នំភ្លើងសមាស

ភ្នំភ្លើងសមាស កើតពីបន្ទុះឆ្នាស់គ្នានៃបន្ទុះខ្លាំងនិងបន្ទុះស្ងប់ ។​ បន្សំនៃបំណែកសិលានិងកំឯលភ្នំភ្លើងបង្កើតបានជាស្រទាប់សិលាឆ្លាសគ្នា ។ វាមានបាត់ធំ ចំណោតមធ្យម និងកម្ពស់ខ្ពស់ ។ ភ្នំភ្លើងសមាសដូចជា ភ្នំហ្វូជី នៅប្រទេសជប៉ុនមានបាតធំនិង​ជម្រាលកាន់តែចោតទៅៗឆ្ពោះទៅកាន់កំពូលភ្នំ ។​

• ខ្ពង់រាបកំឯលភ្នំភ្លើង

កំឯលភ្នំភ្លើង មិនមែនហូរចេញតែពីភ្នំភ្លើងប៉ុណ្ណោះទេ ភាគច្រើននៃកំឯលភ្នំភ្លើងនៅលើទ្វីបផ្ទុះចេញពីស្នាមប្រេះក្នុងសំបកប្រេះបែកជាច្រើនហើយអាចគ្រ​ប់ដណ្តប់លើផ្ទៃដីរាបពាន់គីឡូម៉ែ​ត្រការេ ។ សណ្ឋានដីដែលបានពីលទ្ធផលនេះអាចក្លាយជាខ្ពង់រាបកំឯលភ្នំភ្លើង ។ ខ្ពង់រាបភាគអីសាននៃប្រទេសកម្ពុជាភាគច្រើនជាខ្ពង់រាបកំឯលភ្នំភ្លើងដែលកើតឡើងកាលពីរាប់លានឆ្នាំមុន ។

១១. វត្តទឹកមានដំណាក់កាលសំខាន់ៗ៣គឺ៖

• រំហួត

ដំណើររំហួតនៃទឹកគឺការទឹករាវប្រែក្លាយទៅជាឧស្ម័ន ​​ហៅថាចំហាយទឹក ។ រុក្ខជាតិក៏មានតួនាទីក្នុងដំណើររំហួតនេះផលដែរ​ព្រោះវាបានទាញយកទឹកពីក្នុងដីតាមរយៈឬស ហើយបញ្ចេញមកវិញតាមរយៈស្លឹកក្នុងទម្រង់ចំហាយទឹក ចូលមណ្ឌលអាកាស ។​

• កំណក

ចរន្តខ្យល់ក្តៅនាំយកចំហាយទឹកស្ទុះឡើង លើកដល់រយៈកម្ពស់ខ្ពស់​ ដែលមានសីតុណ្ហភាពត្រជាក់ ក៏ប្តូរទៅជាដំណាក់ទឹកដែលជាកំណកបានប្រមូលផ្តុំគ្នា ជុំញវិញភាគល្អិតនៃធូលីតូចៗឬផ្សែងដែលមានតួនាទីជាស្នូល ហើយបង្កើតបានជាពពកនៅក្នុងមណ្ឌលអាកាស ។

• កំណកអាកាស

នៅពេលដែលចំហាយកទឹក កកជាកំណត់កាន់តែច្រើនមាឌដំណក់ទឹកនៅក្បុងពពកក៏កាន់តែរីកធំ ហើយចរន្តខ្យល់បានធ្វើឲ្យពពកផ្លាស់ទី ។​ទីបំផុតកំណត់ទឹកដែលជាកំណកធ្ងន់ក៏ធ្លាក់មកលើភពផែនដីវិញជាកំណកអាកាស ក្រោមទម្រង់ជាភ្លៀង ព្រិល ភ្លៀងលាយព្រិល ឬជាដុំទឹកកកហើយភាគច្រើនធ្លាក់ចូលទៅក្នុងមហាសមុទ្រ ។ កំណតអាកាសលដែលធ្លាក់មកលើដីមួយភាគស្រូបទៅក្នុងដី ក្លាយទៅជាទឹកក្នុងដី ហើយមួយភាគទៀតលហូរចូលទៅក្នុងមហាសមុទ្រ ។

១២. ប្រជាជនប្រើប្រាស់ទឹកក្នុងររូបដូចជា៖

• ការប្រើប្រាស់ក្នុងគេហដ្ឋាន

ទឹកដែលប្រើប្រាស់ក្នុងគេហដ្ឋានមានដូចជា សម្រាប់ បរិភោគ ដំាស្ល ប្រើប្រាស់ក្នុងបង្គន់បោកគក់សសម្លៀកបំពាក់ងូត ស្រោចធ្លារមុខផ្ទះនិងរុក្ខជាតិ ។ នៅទីក្រុងនិងទីប្រជុំជនក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគេប្រើទឹក​ម៉ាស៊ីនប៉ុន្តែប្រជាជនភាគច្រើននៅក្នុងប្រទេសប្រើប្រាស់ទឹកអណ្តូង ទន្លេ បឹង ស្ទឹ​ង និងស្រះ ។

• ការប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យកសិកម្ម

 កសិដ្ឋានធំៗការផ្គត់ផ្គង់ទឹកឲ្យបានទៀតទាត់គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ ។ នោតំបន់ខ្លះពុំទទួលបានទឹកភ្លៀងទៀងទាត់នោះទេ ដូច្នេះការសាងសងប្រព័ន្ធធរាសាស្រ្តជាការចាំបាច់ ។ បច្ចុប្បន្ននៅលើពិភពលោក ទឹកសម្រាប់ស្រោចស្រពដំណាំកសិក​ម្ម​មានប្រមាណ៧០%នៃបរិមាណទឹកប្រើប្រាស់សរុប ។

• ការប្រើប្រាសក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម

ទឹកជាវត្ថុធាតុដើមប្រើប្រាស់ដើម្បីធ្វើឲ្យម៉ាស៊ីនចុះត្រជាក់សម្អាតផលិតផលទាញយកខនិជបញ្ចេញសំណល់ចោល បង្កើតថា​មពលសម្រាប់រោងចក្រោ និងម៉ាស៊ីនផ្សេងៗ ។ ឧទាហរណ៍ដូចជារោងចក្រផលិតថាមពលនុយក្លេអ៊ែ ត្រូវការទឹកក្នុងបរិមាណច្រើនដើម្បីធ្វើឲ្យប៉មចុះត្រជាក់ ។ រោងចក្រឧស្សាហកម្មជាច្រើនបាននិងកំពុងព្យាយាមសន្សំសម្ចៃទឹកដោយការប្រើប្រាស់វាម្តងទៀតក្នុងសំណើរការផលិត ។​

• ការប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យថាមពល

ថាមពលទឹកហូរនិងទឹកធ្លាក់អាចយកទៅប្រើប្រាស់សម្រាប់ផលិតអគ្គិសនីដែលហៅថា ​វារីអគ្គសនី ។ ថាមពលរលកទឹកមហាសមុទ្រនិងថាមពលទឹកសមុទ្រជោរ នាចក៏អាចយកមកប្រើប្រាស់សម្រាប់ផលិតផលអគ្គិសនីដែរ ។

   ថាមពលកម្តៅក្នុងដី ដែលបានមកពីទឹកក្នុងដីប៉ះជាមួយសិលាក្តៅក៏ត្រូវបានគេយកមកប្រើប្រាស់ផងដែរ នៅតាមប្រទេសដែលមានភ្នំភ្លើងសកម្ម ។ បច្ចុប្បន្ននេះតម្រូវការអក្គិសនីកើនឡើង ហើយលបញ្ហាបំពុលដោយសារឥន្ទនៈផុស៊ីលជាបញ្ហាចម្បង​គេចាត់ទុកថាមពលវារីអគ្គោសនីជាថាមពលវារីអគ្គិសនីជាថាមពលជំនួសមួយ​ ។

• ការប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យគមនាគមន៍

តាំងពីសម័យដើមមកគេប្រើប្រាស់ផ្លូវទឹក ដើម្បីធ្វើជាមធ្យោបាយធ្វើដំណើរនិងដឹកជញ្ជូនមនុស្សនិងទំនិញដោយចំណាយសោហ៊ុយតិច ។  ទីក្រុងធំៗនៅលើពិភពលោកភាគច្រើនគឺមានទីតាំងនៅតាមមាត់ឆ្នេរឬទន្លេធំៗ ។ ការដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវទឹកបាននាំឲ្យទីក្រុងកំពង់ផែកទាំងនោះឈានទៅរកភាពរីកចម្រើនស្ទើរគ្រប់វិស័យ ។​ ឧទាហរណ៍ ប្រទេសសិង្ហបុរីទីក្រុងយ៉ក់ ( សហរដ្ឋអាមេរិក )

• ការប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍

បឹង ទន្លេ​ ស្ទឹង ជ្រោះនានាប្រភពនៃការទាក់អ្នកទេសចរ ។ នៅប្រទេសកម្ពុជាយើងបឹងទន្លេសាប ជាបឹងមួយដែលមានសក្តានុពលយ៉ាងខ្លំាងខ្លាំងក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ ដោយសារទេសភាពនៃបឹងនិងភូមិបណ្តែកទឹក ។ បឹងនេះជាជម្រកធម្មជាតិនៃសត្វស្លាបយ៉ាងច្រើនក៏ដូចជាសត្វដទៃទៀត ។ ដោយហេតុថាបឹងនេះនៅជាប់នឹងព្រំប្រទល់ខេត្តសៀមរាម ភ្ញៀវទេសចរណ៍ទាំងឡាយភាគច្រើន តែងតែបន្តទៅទស្សនាទេសភាព បឹងបន្ទាប់ពីទស្សនាប្រាសាទរួច ។

១៣. ប្រហែល 4500លានឆ្នាំមុនផែនដីសណ្ឋានខុសពីបច្ចុប្បន្នគឺពុំមានមហាសមុទ្រទេ ។ ភ្នំភ្លើងបានព្រួសកំឯលផេះ និងឧស្ម័នពាសពេញភពទាំងមូល នៅពេលនោះភពមានសីតុណ្ហភាពក្តៅជាងបច្ចុប្បន្នខ្លាំងណាស់ ។ ឧស្ម័នភ្នំភ្លើង គូបផ្សំនិងឧស្ម័នផ្សេងៗនិងចំហាយទឹកបានចាប់ផ្តើមបង្កើតបរិយាកាសភពផែនដី ។ នៅខណៈពេលបរិយាកាសបានវិវត្តផែនដីក៏បានចុះត្រជាក់ ។​ប្រហែលជាមុន៤ពាន់លានឆ្នាំមុន ផែនដីបានចុះត្រជាក់ល្មម ដែលធ្វើឲ្យចំហាយទឹកក្លាយជាកំនត់ហើយធ្លាកមកជាភ្លៀង ។ ទឹកភ្លៀងបានចាប់ផ្តើមចាក់បំពេញតំបន់ទាបនិងកំហូងនៃផ្ទៃរបស់ផែនដី ហើយមហាសមុទ្រដំបូងក៏បានកកើតតឡើង ។ មហាសមុទ្របានផ្លាស់ប្តូរជាច្រើន ទៅតាមប្រវត្តិសាស្រ្តភពផែនដី ។

១៤. មហាសមុទ្រធំៗទាំង៤មានគឺ៖

• មហាសមុទ្រអាក់ទិច

មហាសមុទ្រតូចជាងគេ ​ហើយរាក់ជាងគេបំផុត ។ ភាគច្រើននៃផ្ទៃរបស់វា គ្រប់ដណ្តប់ដោយទឹកកក ។​វាស្ថិតនៅអភិគោល​ខាងជើងហើយព័ទ្ធជុំវិញ ស្ទើរតែទាំងស្រុងដោយទ្វីបអឺរ៉ាស៊ី ( អឺរ៉ុបនិងអាស៊ី ) និងអាមេរិចខាងជើង ។ សីតុណ្ហភាពនិងកម្រិតជាតិប្រៃរបស់វាប្រែប្រួលទៅតាមរដូវ នៅពេលគម្របទឹកកករលាយ ឬកក ។

• មហាសមុទ្រឥណ្ឌា

មហាសមុទ្រធំទីបី គ្រប់ដណ្តប់ប្រហែល ២០%នៃផ្ទៃទឹកលើពិភពផែនដី ។ វាមានព្រំដែនខាងជើងជាប់ជាមួយទ្វីបអាស៊ីខាងលិចជាប់និងឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន និងប្រជុំកោះស៊ុនដា ( ជាប្រជុំកោះ ដែលស្ថិតនៅភាគខាងលិចនៃភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ជាប់សមុទ្រ ) ហើយខាងត្បូងជាប់ជាមួយទ្វីបអង់តាកទិចនិងអូស្រ្តាលី ។

• មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិច

ទំហំមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិច មានប្រហែលពាក់កណ្តាលមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីភិច វាជាមហាសមុទ្រធំៗលំដាប់ទីពីរគ្របដណ្តប់ប្រហែល​ ១ភាគ៥ភាគនៃផ្ទៃផែនដីមានរាងទ្រ​វែងជាអក្សរ S មានព្រំដែនខាងលិចជាប់ទ្វីបអាមេរិច ខាងកើតជាប់ទ្វិបអឺរ៉ុបអាហ្រ្វិច ។ អេក្វាទ័របានចែកសមុទ្រនេះជាពីរគឺមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិចខាងជើងនិងខាងត្បូង ។​

• មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិច

មហាសមុទ្រធំជាងគេបំផុត មានផ្ទៃធំទូលាយលាតសន្ធឹងពីមហាសមុទ្រអាកទិចនៅផ្នែកខាងជើង ហើយឆ្ពោះទៅទ្វីបអាត្លង់ទិចនៅផែ្នកខាងត្បូង មានព្រំដែនជាប់ជាមួយទ្វីបអាត្លង់ទិចនៅផែ្នកកខាងត្បូង មានព្រំដែនជាប់ជាមួយទ្វីបអាស៊ីនិងអូស្រ្តាលីផ្នែកខាងលិច ហើយជាប់និងទ្វីបអាមេរិចនៅផ្នែកខាងងកើត​ ។ អេក្វាទ័រ ក៏បានបែ​ងចែកមហាសមុទ្រនេះទៅជាមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិចខាងជើង ឈៀងខាងលិចជាចំណុចជ្រៅបំផុតនៅក្នុងពិភពលោក ដែលមានជម្រៅរហូត ១០.៩១១ម៉ែត្រ​។