វិញ្ញាសាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រទេសកម្ពុជា( វិញ្ញាសាទី១៥)

សំនួរ

១.​ចូរននិយាយពីវិស័យ តុលាការសម័យហ្វូណន ?

២. ចូរនិយាយពី វិស័យវប្បធម៌ និងសាសនាសម័យហ្វូណន ?

៣. ចូរនិយាយពីវិស័យសង្គម សម័យហ្វូណន ?

៤. ចូរនិយាយពីការវិវត្តន៍ នៃសាសនា នៅក្នុងសម័យនគរភ្នំនិងចេនឡា ?

៥. ចូរនិយាយពីការវិវត្តន៍នៃ ចម្លាក់នៅក្នុងសម័យនគរភ្នំ និងចេនឡា ?

ចម្លើយ

១. វិស័យតុលាការ សម័យហ្វូណនគឺដោយប្រើវិធីស្បថដើម្បីរកខុសត្រូវ ។ ​គេឲ្យអ្នកជាប់ចោទលូកទឹកក្តៅចាប់យកពងមាន់ ឬចិញ្ចៀនកក្នុងទឹកកំពុងពុះឬក៏កាន់ដែកច្រវ៉ាក់ក្រហម ដើរ៧ជំហាន  ។ បើជនជាប់ចោទគ្មានកំហុសទេ គឺពុំរលាកឡើយ  ។ នៅសម័យនោះ គ្មានគុកទេ ។ បទល្មើសធម្មតាត្រូវពិន័យ អ្នកទោសធ្ងន់ធ្ងរត្រូវដាក់ឲ្យខ្លាស៊ី ឬក្រពើស៊ី ។ បើគ្រប់៣ថ្ងៃ អ្នកទោសនោះនៅរស់គេនឹងដោះលែងឲ្យរួចខ្លួន ។

២. វិស័យវប្បធម៌ និងសាសនាសម័យនគរភ្នំ មានបណ្ណាល័យធំៗ សម្បូរពណ៌ដោយសសៀវភៅ ( សាស្រ្តា ) ​ព្រមទាំងកម្រងឯកសារផ្សេងៗ ( ជាស្លឹករឹត ) ។ កេរដំណែលខាងវិស័យសិល្បៈ ពុំទាន់មានប្រលើផ្ទាំងសិលាចារឹកក្នុងស្ថាបត្យកម្មនៅឡើយ ។ នៅសម័យនេះ គេគោរពព្រាហ្មណ៍សាសនានិងពុទ្ធសាសនា សម្រាប់ថ្នាក់លើមានព្រះរាជានិងនាម៉ឺនមន្រ្តីជាដើម ។ អ្នកខ្លះនិយមព្រះសិវៈ អ្នកខ្លះនិយមព្រះវិស្ណុក្រោយមកគេបង្រួមគណៈទាំងពីរ​នេះ មកតែមួយវិញហៅថា «ហិរហរ » វិញដោយកសាងទេវរូបហិរហរៈ ជាតំណាង ( ចំហៀងខាងស្តាំហរិ =សិវៈ និងចំហៀងខាងឆ្វេងហរៈ = វិសណ្ណុ ) ។ ជនសាមញ្ញ ពិសេសអ្នកមានកំណើតនៅស្រុកអាយផងនោះច្រើននិយមព្រះពុទ្ធសាសនាហីនយាន ។ ក្រៅពីនេះ គេជឿលើអារុក្ខអារក្សអ្នកតា ធ្វើជាសក្ការៈ បុព្វបុរស ដែលជាប្រពៃណីដដើមរបស់គេ​ ។

៣. វិស័យសង្គម សម័យហ្វូណនគឺ​៖

• នៅក្រៅទីក្រុង រាស្រ្តតែងប្រមូលគ្នាទៅដោយភូមិធំមានផ្ទះពី ៥០ ទៅ៦០ខ្នងនឹងមានស្រះទឹករួមគ្នាមួយ ។ ផ្ទះធ្វើពីឈើប្រក់ស្លឹកចាក សង់លើចន្ទល់ខ្ពស់ផុតដី ។ មនុស្សមានសំបុរស្រគាំ កម្ពស់ល្មមសក់រួញអង្គាសដី ចោះត្រចៀកពាក់ក្រវិល ទាំងប្រុសទាំងស្រី ។ គេស្លៀកកម្ពត់អង្កាញ់ ញ៉ុកទៅខាងមុខ ហើយទុកដងខ្លួនទទេ ។ អ្នកក្រប្រើសម្ពត់អំបោះ នាម៉ឺនអ្នកមានប្រើសម្ពត់ចរចាប់ ។
• ពេលបុណ្យសពៈ ញាតិលោហិត ត្រូវកោរសក់ កោរពុកមាត់ ពុកចង្ការ កាន់ទុក្ខ ។ បុណ្យសពមាន៤យ៉ាងគឺ កប់ ដុត នោះចោល ក្នុងទឹកនិងទុកចោលក្នុងព្រៃស្មសានឲ្យសត្វស៊ី  ។
• ចោរកម្មៈ អ្នកនគរភ្នំ ពុំចេះលួចគ្នាទេគឺគេទុកចិត្តគ្នាណាស់នៅពេលទំនេរ គេប្រជល់ជ្រូក ព្រជល់មាន់ ជាដើម ។
• កសិកម្មៈ រីកចម្រើនលូតលាស់ ព្រោះនយោបាយិទឹលលូតលាស់យ៉ាងក្រៃលែង
• សិប្បកម្មៈ ជឿនលឿនខ្លាំងណាស់ដែរ ។ សិប្បកម្មចេះសូន្យរូប ចេះត្បាញសូត្រ ចរបាប់ ចេះឆ្លាក់គ្រឿង មាសប្រាក់ ចេះស្លកែវ យ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ ។
• ពាណិជ្ជកម្មៈ ហ្វូណន ជារដ្ឋដែលមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចខ្លាងក្លាណាស់ ។ កំពង់សំពៅ អូរកែវ ជាកំបង់ផែអន្តរជាតិធំមួយ មានពាណិជ្ជករគ្រប់ជាតិសាសន៍ រកស៊ីយ៉ាងកុះករ ។ គេឃើញមានឈ្មួញបច្ចឹមប្រទេស មករកស៊ីជួញដូរ នៅទីនោះផងដែរ ។ ដើម្បីសម្រួលដល់ការចររាចណ៍ទំនិញ មកាន់កំបង់ផែសមុទ្រ ឬពីផែសមុទ្រទៅក្នុងប្រទេសវិញ ហ្វូណនបានជីកព្រែកខ្វាត់ខ្វែង ទាក់ទងមកកមពង់ផែសមុទ្រនេះ ។ ដូចនេះហើយ បានជាចិនយកកំពង់ផែអូកែវជាកំពងផែកណ្តាលនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅពេលនោះសេដ្ឋកិច្ចហ្វូណន គឺពឹងផ្អែកលើពាណិជ្ជកម្ម មិនមែនកសិកម្មទេ ។

៤. នៅសម័យនគរភ្នំ កប្រទេសខ្មែរយើងនិយមកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយមហាយាន បន្ទាន់មកគឺព្រាហ្មណ៍សាសនា ។ នៅសម័យចេឡា សាសនាព្រាហ្មណ៍មានការរីកចម្រើនខ្លាំងជាងនៅសម័យហ្វូណន ចំណែកពុទ្ធសាសនាមានការចុះអន់ថយ ពុំសូវទទួលបានការរាប់អានពីព្រះមហាក្សត្រតេ ។

៥. នៅសម័យហ្វូណន ចម្លាកមានលក្ខណៈបែបឥណ្ឌា ( ឈរកាច់ចង្កេះ មានជន្ទល់ជាទម្រពីក្រោយ ភ្នែក ទឹកមុខឥរិយាបថ ... ) ។ នៅសម័យចេនឡា ចម្លាក់មានលក្ខណៈជាខ្មែរ មានជំហរត្រង់ គ្មានជន្ទល់ទម្រមិនឈរកាច់ចង្កេះមានទឹកមុខ និងឥរិយាថ ហាប់មុំា ជាលក្ខណៈបែបខ្មែរ ។