ប្រពៃណី និងពិធីបុណ្យផ្សេងៗក្នុងសង្គមនាថ្ងៃបុណ្យសង្ឃទាន

សំនួរ

១. តើទានមានប៉ុន្មានជំពូកអ្វីខ្លះ ?

២. ហេតុអ្វីបានជាទានទាំងពីរជំពូកនេះមានអានិសង្ឃដូចម្តេច ?

៣. ហេតុអ្វីបានជាព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ មិនទទួលទានដែលព្រះនាងបជាបតិគោតមី ដែលខំធ្វើជាត្រៃចីវរដោយផ្ទាល់នោះ ?

៤. តើពិធីធ្វើសង្ឃទានមានប៉ុន្មានបែប ? អ្វីខ្លះ ?

៥. តើពិធីកម្មបុណ្យសង្ឃទានប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងដូចម្តេច ? ចូរបញ្ចាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់ ។​

ចម្លើយ

១. ទានមានពីរជំពួកគឺ៖

1. ទានដែលប្រគេនចំពោះ ភិក្ខុសាមណេរមួយរូបៗ តាមចិត្តស្រឡាញ់ដោយចំពោះ ហៅថា បាដិបុគ្គលិកទាន ។
2. ទានដែលប្រគេនចំពោះព្រះសង្ឃគឺ ភិក្ខុចាប់ពី៤អង្គ ឡើងទៅមិនចំពោះមិនរើសមុខ ឬប្រគេនដល់ភិក្ខុសាមណេរ តែមួយរូបៗក៏ដោយឲ្យតែសង្ឃចាត់មកឬថា តែ១អង្គពិតឲ្យតែម្ចាស់ទានតាំងចិត្តផ្តោតចំពោះអរិយសង្ឃហៅថា សង្ឃគតាទក្ខិណាទាន ឬសង្ឃគតាទាន ឬហៅបំព្រួញត្រឹម តែសង្ឃទាន  ។

២. ចំពោះទានទាំងពីរជំពូកនេះ សង្ឃទាននេះមានផល្លានិសង្ឃច្រើនលើសលុប ជាងបដិបុគ្គលិកទាន ព្រោះទាននៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា សំដៅលើទឹកចិត្តទូលំទូលាយ សាធារណៈមិនចង្អៀតចង្អល់គឺ ឈរលើទស្សនប្រកបដោយបញ្ញានាំឲ្យព្រះពុទ្ធសាសនារុងរឿងយូរអង្វែង ។

៣. សូម្បីព្រះនាង បជាបតិគោតមី ម្តាយមីង ព្រះពុទ្ធខំធ្វើត្រៃចីវរដោយផ្ទាល់តាំងពីចាប់ផ្តើមដាំ កប្បាសរហូតដល់ដេរ ចេញជាចីវរ១ត្រៃ យកទៅថ្វាយផ្ទាល់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ក៏ព្រះអង្គមិនទទួលដោយទ្រង់ស្វែងយល់ច្បាស់ នូវកុសលចេតនា របស់ព្រះនាងដែលបរិច្ចាគទានពេលនោះ ជាបាដិបុគ្គលិទាន ប្រគេនចំពោះព្រះពុទ្ធអង្គផ្ទាល់ នាំឲ្យមានអានិសង្ឃតិចដោយព្រះទ័យមហាករុណាទិគុណ ប្រកបដោយកតញ្ញូ ចំពោះម្តាយមីងទើបទ្រង់បានបង្វែរឲ្យប្រគេនចំពោះព្រះសង្ឃ ទើបជាសង្ឃគតាទាន ឬជាសង្ឃទានស្មោះ មិនចំពោះភិក្ខុសាមណេរ ណាមួយឡើយ ហើយទ្រង់សសើរសង្ឃទាននេះ ថាមានអានិសង្ឃច្រើនជាអនេក ។

          សង្ឃទានមាន៧ប្រភេទ តែសម័យបច្ចុប្បន្នយើងធ្វើបុណ្យសង្ឃទានមិនបានគ្រប់៧ប្រភេទទេ បានត្រឹមតែមួយប្រភេទគឺធ្វើចំពោះភិក្ខុ សាមណេរដែលសង្ឃចាត់មកតាម ការអារាធនានិមន្តរបស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ ។

          ការនិមន្តព្រះសង្ឃទៀតសោត អាស្រ័យចៅអធិការវត្ត ឬភិក្ខុតំណាងសង្ឃ ( ភិក្ខុទ្ទេសកភិក្ខុ ) ចាត់មកទោះជាភិក្ខុក្តី ឬសាមណេរក្តី ក្មេងក្តីចាស់ក្តី ទាយកទាយិកា មិនត្រូវអាក់អន់ចិត្ត ឬរង្គៀសចិត្តទេ ព្រោះថាបើសម្លឹងចំពោះភិក្ខុសាមណេរមួយរូបៗ នាំឲ្យចិត្តសោមន្ស ឬទោមនុស្សជាហេតុក្លាយទៅជាបាដិ បុគ្គលិកទាន ដូច្នេះត្រូវតែតាំងចិត្តគោរព ចំពោះព្រះសង្ឃ ឧទ្ទិសចំពោះសង្ឃទាននោះទើបឈ្មោះថា សង្ឃទានពេញលក្ខណៈពិតប្រាកដ ។

៤. បើនិយាយអំពីធ្វើសង្ឃទានមាន២បែប គឺមាន៖

1. ធ្វើសង្ឃភត្តទាំង១៤ ណាមួយឬធ្វើបុណ្យផ្សេងដែលនិមន្តភិក្ខុសង្ឃយ៉ាងតិចពី៤អង្គឡើងទៅ ដោយមានអាមិសប្បដិសណ្ឋារៈក្តី ធម្មប្បដិសណ្ឋារៈក្តី ប្រកបដោយធម៌ និងសម្បយុយុត្តដោយសទ្ធា និងបញ្ញា ។ យើងធ្វើកិច្ច ហើយវេចចង្ហាន់ និងទេយ្យវត្ថុ ។ ពេលចប់កិច្ចព្រះអង្គឆាន់នៅរោចបុណ្យតែម្តង ។ បែបនេះឈ្មោះថា សង្ឃទានមាន ទ្រង់ទ្រាយធំ ។
2. ធ្វើចង្ហាន់តាមផ្ទះ ដោយនិមន្តតែមួយអង្គ ឬ២អង្គ ៣អង្គប៉ុណ្ណោះនោះភិក្ខុ ឬសាមណេរដែលសង្ឃចាត់មក យើងធ្វើកិច្ចតាមទម្លាប់រាប់បាត្រហើយវេចង្ហាន់មានម្ហូប ដាក់ចានស្រាក់ចប់កិច្ចហើយព្រះសង្ឃយកចង្ហាន់ទាំងនោះទៅឆាន់ឯវត្តវិញ ។ បែបនោះឈ្មោះថាសង្ឃទានដែរ តែមានទ្រង់ទ្រាយតូច ។

          សង្ឃទានមានទ្រង់ទ្រាយធំឬតូច អាស្រ័យលើចង្ហាន់និង ទេយ្យវត្ថុហើយនឹងបដិគ្គាហកៈ មានចំនួនច្រើនឬមធ្យម តិច តាមលទ្ធភាពអ្នកម្ចាស់ដើមបុណ្យធ្វើ ​។

          ចំពោះអានិសង្ឃ អាស្រ័យលើកម្លាំងនៃកុសលចេតនា ទាំង៣គឺបុព្វចតនាមុញ្ចនចេតនា១ អបរាបរចេតនា១ ។

          ការនិមន្តព្រះសង្ឃ១អង្គ ២អង្គ ឬច្រើនអង្គដល់១០អង្គ ក៏ដោយហើយប្រគេនចង្ហាន់ ប្រគេនឆាន់នៅផ្ទះបុណ្យក៏បាន និមន្តច្រើនអង្គធ្វើពិធីរាប់បាត្រវេចង្ហាន់ ប្រគេនដាក់ចានស្រាក់ ចប់កិច្ចហើយព្រះអង្គនិមន្តយកទៅឆាន់នៅវត្តក៏បាន អាស្រ័យទៅលើចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់អ្នកដើមបុណ្យ ។

៥. មនុស្សការព្រះរតនត្រ័យ សមាទានសីលចប់ រាប់បាត្ររួចវេសង្ឃទាន ដោយអ្នកដើមបុណ្យនាំគ្នាទ្របាត្រ ទ្រចង្ហាន់ កាន់គ្រឿងបរិក្ខារទេយ្យវត្ថុ ឬអ្នកផ្សេងទៀតជួយកាន់ក៏បានលើកឡើងសូត្រវរេតាមលោកអាចារ្យដូចតទៅ៖

• នមោ ៣បទ ( សូត្រទាំងអស់គ្នា )
• បន្ទាប់មកអាចារ្យជាមួយសង្កាត់ម្តងៗច្បាស់ៗ( អាចារ្យខ្លះអាងខ្លួនចេះចាំស្ទាត់ ថារួចអ្នកថាតាមមិនទាន់ចប់ផងខ្លួនថាម្តងទៀត ធ្វើឲ្យអ្នកខ្លះមិនច្បាស់ ស្តាប់មិនទាន់ក៏មាន ) ។​

          « មយំ ភន្តេ ឥមានិ ខាទនីយភោជនីយាទីនិ សជ្ជេត្វា សង្ឃស្ស ទេមសាធុ ភន្តេ សង្ឃោ ឥមានិ ខាទនីយភោជនីយាទីនិ បដិគ្គណ្ហតុ មាតាបិតាទីនំ គុណវន្តានញ្ជ អម្ហកញ្ច ទីឃរត្តំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ » ។

          ទិតិយម្បិ មយំ ភន្តេ ... ។ល។

          តតិយម្បិ មយំ ភន្តេ.... ។ល។

          បពិត្រព្រះសង្ឃដ៏ចម្រើន យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានចាត់ចែងហើយនូវវត្ថុទាំងឡាយ មានខាទនីយៈ និងភោជនីហារជាដើមនេះ ( មកតម្កល់ទុកក្នុងទីនេះ ) សូមវេរប្រគេនដល់ព្រះសង្ឃ ។

          បពិត្រព្រះសង្ឃដ៏ចម្រើន សូមព្រះសង្ឃទទួលយក នូវវត្ថុទាំងឡាយមានខាទនីយៈ និងភោជនីហារជាដើមនេះដោយប្រពៃ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើនដើម្បីជាប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីសុខ របស់លោកអ្នកដ៏មា​នគុណទាំងឡាយ មានមាតាបិតាជាដើមផង ដល់យើងខ្ញុំទាំងឡាយផង អស់កាលជាអង្វែងទៅហោង អស់វារៈ២ដងផង អស់វារៈ៣ដងផង ។

          សេចក្តីបញ្ចាក់

        ការប្រគេនចង្ហាន់ដោយវាចារគឺជាការវេរចង្ហាន់ប្រគេន ព្រះសង្ឃពុំមានជាកត្តាសំខាន់ទេ ចង្ហាន់ដដែលភិក្ខុសង្ឃអាចឆាន់បានលុះត្រាណាប្រគេនដោយកាយ ។

• បើគ្រាន់តែវេរ(វាចីភេទ ) តែមិនប្រគេន ក៏ឆាន់មិនបានគឺឆាន់មានទោស ( វិន័យបញ្ញត្តិ ) ។
• បើមិនបាច់វេរ ប្រគេនតែម្តងលោកអាចឆាន់បាន ។ បើវេផង​ប្រគេនផង ក៏ល្អដែរលោកក៏ឆាន់បាន ហើយសសម្តីវេអាចជំនួយពាក្យឧទ្ទិសអធិស្ធានកុសលដល់អ្នកស្លាប់ ។ ដូចនេះការវេត្រូវវេតាមចំនួនបដិគ្គាហកៈ នៅចំពោះមុខគឺ បើនិមន្តភិក្ខុមក៤អង្គឡើងទៅ យើងវេរថាសង្ឃោ ។                    បើនិមន្តភិក្ខុសាមណេរមកតែពីរ ឬបីអង្គយើងវេថា សីលវន្តា ។ បើតែមួយអង្គ យើងវេរថាសីលវា ។ ព្រោះថាការវេត្រូវអនុវត្តតាមក្រឹត្យក្រមវិន័យប្បញ្ញតិផងដែរ ដូចពាក្យថាសង្ឃសំដៅតែភិក្ខុ៤អង្គ ឡើងទៅប៉ុណ្ណោះ ។ បើសាមណេរវិញ ទោះបីច្រើនប៉ុណ្ណា ក៏មិនរាប់ជាសង្ឃដែរ ព្រោះផ្លូវវិនិ័យហៅថាសង្ឃ សម្រាប់ធ្វើសង្ឃកម្ម គឺភិក្ខុបកតត្ត ( ភិក្ខុធម្មតា ភិក្ខុប្រក្រតីភិក្ខុមិនមានទោសប៉ុណ្ណោះ ) ចំពោះបុណ្យទាន ដែលទាក់ទងដល់ផ្លូវវិន័យក៏ពាក្យថាសង្ឃត្រូវគិតតាមវិន័យប្បញ្ញត្តិដែរ ។ ​

          ចំណែកឯបិណ្យ ដែលយើងធ្វើហើយ ក្លាយជាបាដិបុគ្គលិកទានឬបានជាសង្ឃទាននោះមិនពាក់ព័ន្ធដល់ការវេរនោះទេសំខាន់លើទឹកចិត្តសំលឹងលើបដិគ្គាហកៈបានត្រឹមត្រូវឬមិនត្រឹមត្រូវប៉ុណ្ណោះ ។

          ពិនិត្យសង្ឃទាន និងបាដិគ្គលិកទាន បើប្តីប្រពន្ធនៃគ្រូសារមួយធ្វើបុណ្យសង្ឃទានតំណាងសង្ឃចាត់សាមណេរមួយអង្គមកទទួលម្ចាស់ទានជាប្តីអន់ចិត្តថា នេះលោកនេនកូនអ្នកនេះ កូនអ្នកនោះ មិនសូវគោរពសង្ឃទានខ្លួន ឯប្រពន្ធសប្បាយចិត្តថានេះជាទង់ជ័យព្រអរហន្ត គោរពសង្ឃទានខ្លួន ។ ដូច្នេះនិមន្តបដិគ្គហកៈមួយអង្គក្តី រាប់សិនអង្គក្តី បើម្ចាស់ទានអន់ចិត្តឬត្រេ​អរថានេះនេនឬនេះគ្រូធំពូកែរ ការសំលឹងយ់ាងដូច្នេះទោះរាប់សិនអង្គកិ្ត ក៏មិនក្លាយជាសង្ឃទានដែរ ។ ផ្ទុយទៅវិញបើនិមន្តមួយអង្គទោះជាសាមណេរតូចក្តី ឲ្យតែសំលឹងថា តំណាងសង្ឃចាត់មកគិតថាលោកនៅក្មេង តែជាអ្នកបួសប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌ជាដើម នោះជាសង្ឃគតាទានពិតៗ ។​

          ដូច្នោះហើយបានជាបុណ្យដែលធ្វើឲ្យបានជា សង្ឃគតាទានត្រូវសម្បយុត្តដោយបញ្ញា ពិចារណាដោយសម្មាទិដ្ឋិ ។

៦. គឺត្រូវរក្សាចិត្តដូចខាងក្រោម៖

• ចិត្តសោមមនស្សរីករាយជាញាណសាម្បយុត្តព្រម ដោយបញ្ញា
• ចិត្តឧបេក្ខាសំលឹងតាមឃើញជាញាណសាម្បយុត្ត ប្រកបដោយបញ្ញា ។

ចិត្តទាំង២វារៈនេះសុទ្ធតែគោរពក្នុងទេស្យធម៌ក្នុងបដិគ្គាហកៈ ។