សំនួរ
១. តើរដ្ឋត្រូវធ្វើដូចម្តេចដើម្បីឱ្យចំណូលពន្ធកើនឡើង ?
២. តើអ្វីជាផលប៉ះពាល់វិជ្ជមានពីការយកពន្ធរបស់រដ្ឋ លើបុគ្គលម្នាក់ៗអង្គការនិងក្រុមហ៊ុន ?
៣. តើអ្វីជាផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានពីការយកពន្ធរបស់រដ្ឋ លើបុគ្គលម្នាក់ៗអង្គការនិងក្រុមហ៊ុន ?
៤. តើបណ្តាសមាសធាតុផ្សំរបស់ពន្ធមានអ្វីខ្លះ ?
ចម្លើយ .
១ . ដើម្បីឲចំណូលពន្ធកើនឡើងរដ្ឋមានមធ្យោបាយដូចខាងក្រោម ៖
- ពង្រឺងសមត្ថភាពប្រមូលពន្ធ(លប់បំបាត់ការកិបកេងរវាង មន្ដ្រីពន្ធដារ ភ្នាក់ងារពន្ធដារ និងអ្នកជាប់ពន្ធ) គឺប្រមូលពន្ធឲបានត្រឺមត្រូវ
- ពង្រីកមូលដ្ឋានយកពន្ធ(កំណត់មូលដ្ឋានថ្មីដែលជាប់ពន្ធ)
- បង្កើនអត្រាពន្ធ(លើទំនិញនិងសេវាមួយចំនួន)
- បង្កើនប្រភេទពន្ធថ្មី(ដែលមិនទាន់មានឬនៅខ្វះចន្លោះ)
២ . ផលប៉ះពាល់វិជ្ជមានពីការយកពន្ធរបស់រដ្ឋ លើបុគ្គលម្នាក់ៗអង្គការ និងក្រុមហ៊ុន ៖
- ការយកពន្ធធ្វើឲអ្នកជាប់ពន្ធបានបំពេញកាតព្វកិច្ចកក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសហើយមានអារម្មណ៍ថាខ្លួន ឯងជាផ្នែកមួយរបស់ប្រទេស និង មានការទទួលខុសត្រូវចំពោះជាតិ ។
- ថវិកាដែលបានពីការយកពន្ធ គឺជាប្រភពចំណូលដ៍សំខាន់នៃថវិការដ្ឋហើយប្រើប្រាស់ថវិកាទាំងនេះ ដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេសឲមានការរីកចម្រើន និង ទ្រទ្រង់ដល់សេវាសាធារណៈ ។
- ថវិកាដែលបានពីការយកពន្ធ រដ្ឋអាចយកទៅកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដូចជា ផ្លូវថ្នល់ មន្ទីរពេទ្យ សាលារៀន ដែលមានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់សង្គមជាតិ ។
- ការយកពន្ធជូយទ្រទ្រង់ដល់ស្ថេរភាពសេដ្ឋកិច្ច និង កាត់បន្ថយអសមត្ថភាពការបែងចែកធនធាននៅក្នងសង្គម ។
- ការយកពន្ធគឺជាការលើកទឺកចិត្ត ឬ បង្អាក់ទឺកចិត្តវិស័យសេដ្ឋកិច្ចណាមួយដែលរដ្ឋចង់ទប់ស្កាត់ ។
៣ . ផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានពីការយកពន្ធរបស់រដ្ឋលើបុគ្គល អង្គការ និង ក្រុមហ៊ុនគឺ ៖
- ការយកពន្ធអាចជាឧបសគ្គក្នុងការទាក់ទាញ ឬ រារាំងការវិនិយោគ ឬ ការធ្វើអាជីវកម្ម ផលិតកម្ម ឬ សេវាកម្ម
- ការយកពន្ធអាច ប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន
- ការយកពន្ធអាច ប៉ះពាល់ដល់តម្លៃទំនិញ ឬ សេវាកម្ម
- ជាទូទៅ ទម្រង់បែបបទពន្ធមានភាពស្មុកស្មាញនិង ពិបាកយល់
- ការយកពន្ធ អាចប៉ះពាល់ដល់ការវិនិយោគ និកម្មភាព និងសេដ្ឋកិច្ច
- អាចប៉ះពាល់ដល់ អាចរាំងស្ទះដល់ការអភិវឌ្ឍន៍ ។
៤ . បណ្ដាសមាសធាតុផ្សំរបស់ពន្ធមាន ៖
១ . បុគ្គលជាប់ពន្ធនិងបុគ្គលទទួលបានពន្ធ
- បុគ្គលជាប់ពន្ធ គឺជាបុគ្គលដែលមានកាតព្ធកិច្ចបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ
- ជាទូទៅបុគ្គលជាប់ពន្ធសំដៅដល់រូបវន្ដបុគ្គលឬនិតិបុគ្គលទាំងឡាយណា ដែលបានចុះឈ្មោះក្នុងបញ្ជីពាណិជ្ជកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាលនិងរាល់សកម្មភាពផ្សេងៗ ដែលទទូលស្គាល់ជាសាធារណៈទៅតាមការកំណត់របស់អង្គភាពពន្ធ ។
- បុគ្គលជាប់ពន្ធត្រូវមានកាតព្ធកិច្ចប្រមូលពន្ធជំនួសរដ្ឋពីបុគ្គលទទួល រង់ពន្ធនិងបុគ្គលជាប់ពន្ធនេះក៏ត្រូវទទួលរង់ពន្ធដោយផ្ទាល់ខ្លួនឯងផងដែរ ។
- បុគ្គលទទួលរង់ពន្ធជាបុគ្គលដែលមានចំណូល ហើយទទួលការជះឥទ្ធិពលដោយប្រយោលពីពន្ធ ។ បុគ្គលនេះត្រូវបានរដ្ឋប្រមូលយកចំណូលតាមរយៈពន្ធដោយប្រយោលឬដោយផ្ទាល់ក្ដី ។
២ . មូលដ្ឋានគិតពន្ធ(The Basic of Taxes)
- មូលដ្ឋានគិតពន្ធគឺជារាល់ខ្ទង់ចំណូលដែលចំណុះឲសកម្មភាពអាជីវកម្មនិងសកម្មភាពផ្សេងៗទៀតដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកជាបង្អែកមួយដើម្បីគណនាពន្ធអាករផ្សេងៗ ។
- មូលដ្ឋានគិតពន្ធនេះវាអាស្រ័យទៅតាមប្រភេទគិតពន្ធនីមួយៗដែលច្បាប់កំណត់ ហើយយើងនិងបង្ហាញលំអិតទៅតាមប្រភទនីមួយៗ នៅក្នុងមេរៀនបន្ទាប់ ។
៣ . អត្រាពន្ធ(Tax Rate)
- អត្រាពន្ធគឺជាការកម្រិតពន្ធដែលកំណត់ទៅលើមូលដ្ឋានគិតពន្ធដើម្បីជាបង្អែកប្រាក់ពន្ធ ។ អត្រាពន្ធមានបីប្រភេទគឺ អត្រាពន្ធគិតតាមសមាមាត្រជាភាគរយ អត្រាកំណើនតាមថ្នាក់និង អត្រាថេរ ។
៤ . ឯកតាគិតពន្ធ(The Unit of Tax)
- ឯកតាគិតពន្ធ គឺជាឯកតានៃខ្នាតរូបបិយប័ណ្ណដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ធ្វើជា មធ្យោបាយទូទាត់ពន្ធ ។ ដោយយោងទៅតាមក្រសូងហិរញ្ញវត្ថុស្ដីពីការគ្រប់គ្រង់ សេដ្ឋកិច្ចជាតិ ឯកតាគិតពន្ធជាប្រាក់រៀល ។
៥. ម្លៃគិតពន្ធ
- តម្លៃគិតពន្ធគីជាតម្លៃដែលគិតលើវិក័យបត្រ ដែលយកធ្វើជាមូលដ្ឋានគិតពន្ធ ដែលត្រូវបានកំណត់់ដោយអង្គភាពគិតពន្ធ ទៅតាមប្រភេទពន្ធនីមួយៗ ។ ឧទាហរណ៍ចំពោះពន្ធគយ គីគេយកតំលៃ CIF( Cost Insurance and Freight) និងតម្លៃ FOB(Free on Board) ធ្វើជាមូលដ្ឋានគិតពន្ធ ។
៦ . ការលើកលែងពន្ធ
- ការលើកលែងពន្ធគឺជាការអនុគ្រោះមួយរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះបុគ្គលជាប់ពន្ធទៅតាមគោលនយោបាយ អនុគ្រោះផ្សេងៗរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ការលើលែងពន្ធអាចជាករណីលើកលែងទាំងស្រុង ឬ លើកលែងមួយផ្នែក ។
៧ . បែបបទបង់ពន្ធ
- បែបបទបង់ពន្ធ : គឺជាលិខិតប្រកាសពន្ធជូនទៅអង្គភាពពន្ធតាមការកំណត់នៃប្រភេទពន្ធនីមួយៗ និង ជាវិធីសាស្ដប្រមូលប្រាក់ពន្ធដែលផ្សារភ្ជាប់ជាមួយក្របខណ្ឌនៃសិទ្ធិអំណាចការទទួលខុសត្រូវ នៃស្ថាប័នទាំងឡាយដែលមានពាក់ព័ន្ធ។ ឧទាហរណ៏ការប្រកាសអាករលើតម្លៃបន្ថែមងរបស់អាជីវកម្ម ដែលប្រមូលបានមកត្រូវប្រកាសទៅឲអង្គភាពពន្ធ រយៈពេល២០ ថ្ងៃបន្ទាប់នៃខែដែលបង់ជាកំហិត ។
