តើវប្បធម៌ និងសង្គមធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេចខ្លះ ?

មានមតិពីរគួរពិចារណា មួយគឺអ្នកខ្លះយល់ថា វប្បធម៌ជាហេតុនៃការជឿនលឿនរបស់មនុស្ស ។ គេថាដូចនេះព្រោះថាចំណេះដឹងមាន វិជ្ជា សាសនា​ អក្សរ ​អក្សរសិល្ប៏ ការសិក្សាអប់រំជាដើម ជាកំលាំង វប្បធម៌អាចកែប្រែសង្គមមនុស្សអោយមានកំរិតជីវភាពខ្ពង់ខ្ពស់ មានចរិយាថ្លៃថ្នូរ មានច្បាប់ទំលាប់ត្រឹមត្រូវ មានការគ្រប់គ្រ​ងរៀបរយ ។ ពីរគឺអ្នកខ្លះយល់ថា សង្គមនេះ គឺជាបុព្វហេតុជឿនលឿន​ព្រោះសង្កមធម៌អាចកែប្រែផ្លាស់ប្តូ​រទាំងជីវភាព ទាំងទស្សនៈ ចិត្តគំនិត ចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់មនុស្សរាល់រូ​បផង របស់សង្គមទាំងមូលផង ​។

ជារួមវប្បធម៌ និងសង្កមធម៌មានទំនាក់ទំនង គ្នាស្អិតរមួតដួនចិត្ត និង​កាយដែរ ។ យ៉ាងណាមិញ សង្គមធម៌ដែលលូតលាស់ទៅបាន អាស្រ័យដោយវប្បធម៌នេះឯង ដូចជាគ្រឿងប្រដាប់ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ (ផ្លូវកាយ) របស់មនុស្ស ។ រឺឯសិល្បៈ អក្សរសិល្ប៏ សាសនា វិទ្យាសាស្ត្រ (ផ្លូវចិត្ត)ដែលលូតលាស់ សាយភាយ ក៏អាស្រ័យទៅលើគ្រឿងសំភារៈ​ គ្រឿងពិសោធន៍អង្គរសង្គម (ផ្លូវកាយ) ជា​ដើម ។ ក្រៅពីនេះធម៌ទាំងពីរអាចកែប្រែគ្នា ជួបប្រទះនិងការលំបាក​វេទនា​ខ្លាំងពេក មានការអត់បាយ អត់ទឹក មានជំងឺជាដើម ពេលនោះជំរុញមនុស្ស​អោយស្វះស្វែងរកមធ្យោបាយ ដោះស្រាយ ​ដោយពឹងផ្អែកទៅលើសាសនា រឺ ជំនឿផ្តេសផ្តាស លើខ្មោច អារក្ស អ្នក ទេព្តា អាទីទេព​ជាដើម ។ ជួនកាលជីវភាព រស់នៅខ្ពស់ខ្ពស់សំបូរសប្បាយ មានគ្រឿងប្រើប្រាស់ មានថ្នាំសង្កូ​វកែរោគ​គ្រា​​ប់គ្រាន់ ក៏អាចបំបាត់វិធីសាសនា និងជំនឿ ងុបងុលខ្លាំងពេកទៅលើអាទីទេព​។