ប្រធានៈ ច្បាប់ព្រះរាជសម្ភារបានចែងថា « ខ្លែងហើយដ្បិតខ្យល់នាយថ្កើនដ្បិតពលរក្សាឲ្យសុខ ទ្រព្យគង់ដ្បិតស្រីចេះសំចៃទុក ផ្ទះធំស្រណូកដ្បិតភរិយាជា » ។ តើទស្សនៈខាងលើនេះមានអត្ថន័យអប់រំយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ ?

សេចក្តីអធិប្បាយ

          តាមប្រវត្តិអក្សរសាស្រ្តខ្មែរ គេរមែងឃើញកវីនិងអ្នកនិពន្ធដ៏ចំណានៗក្នុងនោះមានទាំងព្រះញាតិវង្សផងដែរដែលតែងតែយកព្រះទ័យទុកដាក់ ចំពោះវិស័យអក្សរសាស្រ្ត ។ យ៉ាងណាមិញព្រះរាជសម្ភារដែលជារាជកវីមួយអង្គដ៏ល្បីល្បាញបានតាក់តែងកំណាព្យអប់រំទូន្មាន ។ ក្នុងនោះច្បាប់ព្រះរាជសម្ភារៈបានចែងថា «​ ខ្លែងហើរដ្បិតតខ្យល់ នាយថ្កើនដ្បិតពលរក្សាឲ្យសុខ ទ្រព្យគង់ដ្បិតស្រីចេះសំចៃទុកផ្ទះធំស្រណុកដ្បិតភរិយាជា »  ។

          តើទស្សនៈខាងលើនេះមានអត្ថន័យអប់រំយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ ?

          ដើម្បីបកស្រាយទស្សនៈខាងលើនេះឲ្យបានពិស្តារយើងគប្បីយល់ន័យរបស់ពាក្យមួយចំនួនជាមុនសិន ។ ចំពោះពាក្យ នាយ នៅទីនេះសំដៅលើថ្នាក់ដឹកនាំគ្រប់ជំពូក ។ រី​ឯពាក្យថា ពល មានន័យថា ពលទាហាន អ្នកក្រោមឱវាទ ឬក៏ជាប្រជាពលរដ្ឋតែម្តង ។​ចំណែកពាក្យថា ភរិយាជា មានន័យថា ប្រពន្ធដែលមានលក្ខណសម្បត្តិជាស្រីគ្រប់លក្ខណ៍ ឬស្រីដែលប្រកបដោយលក្ខណសម្បត្តិល្អប្រសើរ ។

          ប្រធានខាងលើនេះមានន័យសេចក្តីថា សេចក្តីថ្កុំថ្កើងរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំអាចកើតឡើងបានគឺអាស្រ័យលើអ្នកនៅក្រោមឱវាទរបស់ខ្លួន ចំណែកភាពសុខក្សេមក្សាន្ត ចម្រុងចម្រើននៃក្រុមគ្រួសារវិញគឺអាស្រ័យលើស្រីជាភរិយាដែលមានលក្ខណសម្បត្តិល្អប្រសើរ ។

          ចំពោះឃ្លា « ខ្លែងហើរដ្បិតខ្យល់ » គឺមានន័យសំដៅលើខ្លែងជាសម្ភារៈសម្រាប់មនុស្សបង្ហោះដើម្បីកម្សាន្តលេង ។ គេច្រើនធ្វើខ្លែងដោយឬស្សីបិតជាមួយនិងក្រណាត់ជាផ្ទាំងឬក្រដាសផ្សេងៗហើយមានខ្សែយកទៅបង្ហោះនៅរដូវដែលមានខ្យល់ធ្លាក់ ហេតុដូចនេះហើយបានជាគេឃើញក្មេងភាគច្រើនលេងនៅរដូវរំហើយ​។ ហេតុនេះខ្លែងអាចហើរបានគឹត្រូវពឹងខ្យល់ជាចាំបាច់ ។

          ចំណែកឃ្លា « នាយថ្កើងដ្បិតពលរក្សាឲ្យសុខ » គឺលោកប្រៀបប្រដូចខ្លែងទៅនិងនាយ ហើយប្រដូចខ្យល់ទៅនិងពលពោលគឺខ្លែងត្រូវពឹងខ្យល់ឯនាយត្រូវពឹងពល ។ នាយឬថ្នាក់ដឹកនាំអាចចម្រុងចម្រើនទៅបានត្រូវមានការចូលរួមពីសំណាក់អ្នកនៅក្រោមបង្គាប់ឬប្រជាជនទាំងអស់គ្នា ។ ជាក់ស្តែងនៅសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយមគេតែងតែទទួលស្គាល់ថា ភាពរុងរឿងថ្កុំថ្កើងនៅសម័យនោះបានមកពីសមត្ថភាពដឹកនាំរបស់ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុដោយមានការចូលរួមពីរដ្ឋាភិបាលនិងប្រជារាស្រ្តទាំងអស់ ដែលពេញចិត្តបម្រើជាតិឥតរាថយ ។ បើក្រឡេកមកមើលអក្សរសិល្ប៍វិញយើងក៏ឃើញចំណូចបែបនេះដែរ ។ ជាតួយ៉ាងតាមរយៈរឿងកុលាបប៉ៃលិន លោកហ្លួងរតនៈសម្បត្តិអាចមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះឧត្តមប្រពៃក៏ព្រោះតែមានការជួយជ្រោមជ្រែបពីសំណាក់កម្មករដូចជាចៅចិត្រជាដើម ។ បន្ថែមពីលើនេះការតស៊ូប្រឆាំងនិងរេស៊ីដងបាដេសដែលបានលាតត្រដាងក្នុងរឿងភូមិតិរច្ឆានជួននិងនៅអាចទទួលជោគជ័យក៏ត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើកម្លាំងអ្នកក្លាហានតាំង២០នាក់ព្រមទាំងប្រជាជននៅភូមិក្រាំងលាវផងដែរ ។

          ចំណែកឃ្លាដែលពោលថា «ទ្រព្យគង់ដ្បិតស្រីចេះសំចៃទុក ផ្ទះធំស្រណុកដ្បិតភរិយាជា » គឺសំដៅទៅលើឥទ្ធិពលរបស់ស្រ្តីដែលជាមេផ្ទះចេះរៀបចំទុកដាក់គ្រប់គ្រងផ្ទះសម្បែងឲ្យមានសិរីសួស្តីកិត្តិយស និងសុភមង្គលនៅក្នុងក្រុមគ្រួសារ ។ នេះបានន័យថា ស្រីជាអ្នករក្សាទុកនូវទ្រព្យសម្បត្តិដែលស្វាមីរកបានមកប្រគល់ឲ្យនាងហើយប្រសិនបើនាងមិនចេះរៀបចំទុកដាក់ទេនោះនិងធ្វើឲ្យគ្រួសារមិនរីកចម្រើន ។ ដូច្នេះស្រី្តជាមេផ្ទះចាំបាច់ត្រូវមានលក្ខណៈសម្បត្តិល្អប្រសើរពោលគឺស្រីគ្រប់លក្ខណ៍គប្បីមានទាំងចរិយាសម្បត្តិនិងវិជ្ជាសម្បត្តិដូចជាការងារផ្ទះនិងការងារដទៃទៀតព្រមទាំងការចេះគ្រប់គ្រងផ្ទះសម្បែង​ការអប់រំកូនចៅនិងការដោះស្រាយបញ្ហាដទៃទៀតដើម្បីឲ្យគ្រួសារមានសុភមង្គល ។តាមរយៈអក្សរសិល្ប៍រឿងមាយើង មាណពតាំងពីមាណពទៅរកឧសរហូតដល់បានក្លាយជាមាត្ររបស់ស្តេចហើយចុងក្រោយត្រូវបានព្រះរាជាផ្តល់កិតិយសថាមាយើង គឹមារបស់ស្តេចទៀតផង ។ ជីវភាពគ្រួសារមាយើងរុងរឿងបានក៏ព្រោះប្រពន្ធល្អជាហេតុធ្វើឲ្យញាតិមិត្តពឹងពាក់ស្នាក់អាស្រ័យរាប់រកច្រើនរាប់មិនអស់ ។បើពិនិត្យមើលប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរវិញ គេអាចដដឹងបានថាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ មានព្រះកិតិ្តសព្ទរុងរឿងល្បីសុះសាយបានក៏ដោយសារតែមានការចូលរួមគាំទ្រពីព្រះនាងឥន្រ្ទទេចីជាមហេសីដែលប្រកបដោយបញ្ញញាណនិងចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ ​។ ចំណូចនេះស្របនិងសុភាសិតខ្មែរ​មួយបានពោលថា «​សំណាបយោងដី ស្រីយោងប្រុស » ៕​

           សរុបសេចក្តីមកភាពរុងរឿងរីកចម្រើនរបស់មេដឹកនាំគឹអាស្រ័យលើកម្លាំងរបស់អ្នក តូចតាចដែលនៅក្រោមឱវាទ មិនខុសពីសុភមង្កល នៅក្នុងក្រុមគ្រួសារអាចកើតឡើងបានដោយសារតែភរិយាដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិល្អប្រសើរ ។

          ឆ្លងតាមការបកស្រាយខាងលើនេះ យើងអាចសន្និដ្ឋាននូវទស្សនៈរបស់ប្រធានខាងលើបានថា ជាគតិល្ធសម្រាប់អប់រំសង្គមទាំងមូល ជាពិសេសថ្នាក់ដឹកនាំឲ្យយកចិត្តទុកដាក់   និងឲ្យតម្ឡៃលើអ្នកក្រោមឱវាទខ្លួន ពោលគឺអប់រំឲ្យបុគ្គលម្នាក់ៗចេះផ្លាស់ប្តូរយោបល់គ្នាក្នុងការសម្រេចចិត្តធ្វើអ្វីមួយ ៕​បន្ថែមលើនេះទស្សនៈនេះក៏នាំឲ្យសង្គមយល់ពីតម្លៃនៃស្រ្តីដែលជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់ក្នុងគ្រួសារក៏ដូចជាសង្គមជាតិ ។ដូច្នេះក្នុងនាមយើងជាអ្នកសិក្សាគួរយកចិត្តទុកដាក់និងស្វែងយល់ឲ្យបានច្បាស់ពីអ្នកដឹកនាំក៏ដូចជាអ្នកនៅក្រោមឱវាទគឺសុទ្ធតែមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការស្ថាបនាជាតិឲ្យបានរុងរឿង ។ ការយល់បែបនេះទើបធ្វើឲ្យខ្លួនយើងក្តី គ្រួសារក្តីសង្គមជាតិក្តីទទួលបាននូវភាពរុងរឿង ។​