តើការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលមានអ្វីខ្លះ ? ចូររៀបរាប់ ។

ការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលមានដូចជា ៖

• ការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលទូទៅ

ទម្រង់នៃការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលទូទៅ មិនមែនតម្រូវឲ្យមានតែការកើតឡើងនូវការខូចខាតតែប៉ុណ្ណោះទេ គឺតម្រូវឲ្យមានកំហុសចេតនា ឬកំហុសអចេតនាថែមទៀត ។ លក្ខខណ្ឌដែលតម្រូវឲ្យមានកំហុសចេតនា ឬ កំហុសអចេតនា អាចធានានូវសេរីភាពរបស់បុគ្គលឯកជន ព្រោះបុគ្គលម្នាក់មិនចាំ​បាច់ត្រូវទទួលខុស​ត្រូវចំពោះ​ការខូចខាតទេ ​ទោះបី​ខ្លួន​បានធ្វើឲ្យនរណាម្នាក់ទៀតរបួសក៏ដោយ ព្រោះខ្លួនបានធ្វើអំពើដោយប្រុងប្រយ័ត្នគ្រប់គ្រាន់ ហើយគ្មានកំហុសចេតនា ឬកំហុសអចេតនានោះទេ ។ ការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលទូទៅ គឺជាការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើផ្ទាល់​ខ្លួនដែលបានប្រព្រឹត្តទៅលើអ្នកដទៃ ។ អំពើផ្ទាល់ខ្លួននោះត្រូវជាអំពើដែលបំពានដោយ​ខុស​ច្បាប់នូវ​សិទ្ធិ ឬផលប្រយោជន៍របស់ជនដទៃដោយកំហុស​ចេតនា ឬអចេតនា ឬការមិន​បាន​បំពេញ​​ករណីកិច្ចដែលខ្លួនត្រូវធ្វើ ។ ម្យ៉ាងទៀតអំពើអនីត្យានុកូលនោះត្រូវតែមានទំនាក់ទំនង​ហេតុផល ​រវាង​​អំពើរបស់​អ្នកប្រព្រឹត្តអំពើបំពាន និងការកើតឡើងនៃការខូចខាត និងការខូចខាតដែល​កើត​ឡើង​លើជនរងគ្រោះ ។

• ទម្រង់ពិសេសនៃអំពើអនីត្យានុកូល

ក្រៅពីអំពើអនីត្យានុកូលទូទៅក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបញ្ញតិ្តអំពីទម្រង់មួយទៀត គឺអំពើ​អនី​ត្យានុ​កូលដែលជាទម្រង់ពិសេស ។ ទាក់ទងទៅនឹងទម្រង់នេះ ក្រមរដ្ឋប្បវេណីគឺបាន​បញ្ញត្តិ​អំពើ​ប្រធាន ឬបុគ្គលដែលមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការទទួលខុសត្រូវព្រមជាមួយនឹងលក្ខខណ្ឌនានា ស្ដីពី​ទម្រង់​ពិសេសនៃអំពើអនីត្យានុកូលនេះ ។ ការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលទាំង​អស់​នេះ ​អាច​ហៅបាន​ថាជាការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលរបស់អ្នកដទៃ ។

• ការទទួលខុសត្រូវលើអំពើផ្ទាល់ខ្លួន

នីតិជនដែលបានប្រព្រឹត្តកំហុសបង្កអោយមានគ្រោះថ្នាក់ ការខូខាត ឬបាត់បង់ផល​ប្រយោ​ជន៍​របស់អ្នកដទៃ ជននោះត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើរបស់ខ្លួន ដោយហេតុថាបានបង្កើតកំហុស​​​បណ្តាលអោយមានព្យសនកម្ម និងមានចំណងហេតុ និងផល ។ កំហុស គឺជាអំពើប្រព្រឹត្តដោយចេតនា ឬអចេតនា ដែលបង្កការខូចខាតដល់អ្នកដទៃ ។ កំហុស​​ចេតនា ជាអំពើបំពាន ដោយព្យាករទុកជាមុនថានឹងមានលទ្ធផលកើតឡើង ហើយ​​​​ទទួលយកនូវលទ្ធផលនោះ ។ កំហុសអចេតនា ជាអំពើបើតាមប្រក្រតីបុគ្គលដែលមាន​ឋានៈ​នៃការងារ ឬបទពិសោធន៍ស្មើគ្នា នឹងអ្នកប្រព្រឹត្តអាចព្យាករទុកជាមុននៃលទ្ធផលក៏ដោយ ក៏អ្នកប្រព្រឹត្តនៅតែមិនយល់ដឹង និងវិនិច្ឆ័យបានអំពីលទ្ធផលនោះ ដោយសារការធ្វេស​ប្រហែស ការមិនប្រុងប្រយ័ត្ន ទោះបីជាមានករណីកិច្ចជៀសវាងក៏នៅតែប្រព្រឹត្តបំពាន ។ ព្យសនកម្ម គឺជាការបង្កការខូចខាតផ្នែកសម្ភារៈ រាងកាយ ផ្លូវចិត្តដល់អ្នកដទៃ ដែលកើតចេញពីកំហុសចេតនា ឬអចេតនា ។ ចំណងហេតុ និងផល ជាទំនាក់ទំនងរវាងអំពើនិងព្យសនកម្ម ដែលបានកើតឡើង បើតាម​ប្រក្រតី​​​បើគ្មានអំពើបំពាន ក៏គ្មានការខូចខាត ឬលទ្ធផលកើតឡើងដែរ ។

• ការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកដែលមានករណីយកិច្ចត្រួតពិនិត្យ

ដូចមានចែងក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណី អំពីជនមួយចំនួនដែលត្រូវបានកម្រិតសមត្ថភាពដូចជា ​៖

អនីតិជន ​(មាត្រា ១៧ ​) ជននៅក្រោមអាណាព្យាបាលទូទៅ (មាត្រា២៤)  និងជន​នៅ​ក្រោម​ហិតូបត្ថម្ភ (មាត្រា ២៨) ដែលជនទាំងនេះត្រូវការជាចាំបាច់ឲ្យមានអ្នកគ្រប់គ្រងឬ អ្នកតំណាងរបស់ខ្លួន ព្រោះថាពួកគេពុំមាន ឬមានសមត្ថភាពតិចតូចក្នុងការវិនិឆ្ឆ័យ ឬស្វែង​យល់​ពីសកម្មភាពរបស់ខ្លួនឲ្យបានច្បាស់លាស់នោះទេ ។ ដូចនេះហើយទើបក្រមរដ្ឋប្បវេណីបានបញ្ញត្តិ អំពីការទទួលខុសត្រូវចំពោះ​អំពើទាំង​ឡាយ​​ណា​របស់ជនដែលត្រូវបានកម្រិតសមត្ថភាព ដែលបានបង្កជាព្យាសនកម្ម ឬប៉ះពាល់ដល់​អ្នក​ដទៃដោយអ្នកមានករណីកិច្ចត្រួតពិនិត្យ។ ជាក់ស្ដែង នៅក្នុងមាត្រា ៧៤៦ នៃក្រម​រដ្ឋប្ប​វេណី បានចែងអំពីអ្នកដែលមានករណីកិច្ចត្រួតពិនិត្យ មានន័យថាអ្នកដែលច្បាប់​បានកំណត់​ក្នុង​ការគ្រប់គ្រង ឬត្រួតពិនិត្យលើជនដែលត្រូវបានកម្រិតសមត្ថភាពទាំងនោះ ដូចជា​អ្នកមាន​អំណាច​​មេបា អ្នកអាណាព្យាបាល អ្នកអាណាព្យាបាលទូទៅ និងហិតូបត្ថម្ភកៈ ដែលត្រូវទទួលខុស​ត្រូវ​ចំពោះអំពើដែលអ្នកស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងបានធ្វើ ហើយនិងបង្កឲ្យមានការ​ខូតខាត​ចំពោះ​អ្នកដទៃ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏មានអញ្ញត្រកម្មផងដែរ ចំពោះការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកដែលមាន​ករណីយ កិច្ចត្រួតពិនិត្យដូចជា ចំពោះអនីតិជនដែលមានអាយុចាប់ពី ១៤ ឆ្នាំ ដល់ក្រោម ១៨ ឆ្នាំ បើពួកគេបានប្រព្រឹត្តអំពើបំពានណាមួយដ៏អ្នកដទៃនោះ ត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវដោយ​សាមគី្គ​ភាព​រវាងអនីតិជននោះ និងអ្នកដែលមានករណីកិច្ចត្រួតពិនិត្យ (មាត្រា៧៤៦ ក.ថ ២)។ ម្យ៉ាងទៀត ប្រសិនអ្នកដែលមានករណីកិច្ចត្រួតពិនិត្យបានបញ្ជាក់ថាខ្លួនបានបំពេញករណីកិច្ចត្រួត​ពិនិត្យជាប្រក្រតី នោះអាចរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវក្នុងការសងការខូចខាតបាន(មាត្រា ៧៤៦ ក.ថ ៣) ។

• ការទទួលខុសត្រូវរបស់និយោជក

និយោជក ជាអ្នកប្រើនិយោជិតឲ្យធ្វើសកម្មភាពណាមួយ ដើម្បីរកផលចំណេញឲ្យខ្លួន​ហេតុ​នេះ​​ហើយ ចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលដែលបង្កឡើងដោយនិយោជិតក្នុងការអនុវត្តកិច្ចការ និយោជកត្រូវទទួលខុសត្រូវជំនួសនិយោជិត ។

យោងតាមមាត្រា ៧៤៧ លក្ខខណ្ឌនៃការទទួលខុសត្រូវរបស់និយោជក គឺមានដូចជា ៖

         - បុគ្គលដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវអាចជានិយោជក ដែលប្រើនិយោជិតដើម្បីអនុវត្តកិច្ចការ ឬ បុគ្គលដែលស្ថិតក្នុងឋានៈត្រូវត្រួតពិនិត្យនិយោជិតជំនួសនិយោជក។

         - ការបង្កការខូចខាតកើតចេញសកម្មភាពអនុវត្តការងារ

         - និយោជិតមានកំហុសចេតនា ឬអចេតនា និយោជក​​​ត្រូវ​​ទទួល​ខុស​ត្រូវ ទោះ​បីជា​ខ្លួន​គ្មាន​កំហុស​ក៏ដោយ នេះជាប្រភេទនៃការទទួលខុសត្រូវដែលមាន​លក្ខណៈតឹងតែង ។ មួយវិញទៀត អ្នកត្រួតពិនិត្យនិយោជិតជំនួសនិយោជក ក៏ត្រូវទទួលខុសត្រូវផងដែរ ប៉ុន្តែបើក្នុងករណី​ដែល​បុគ្គល​នោះបានត្រួតពិនិត្យត្រឹមត្រូវ ហើយនោះអាចយកមក​បញ្ជាក់ដើម្បីរួចផុត​ពីការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវចំពោះការខូតខាតនោះបាន (មាត្រា ៧៤៧ ក.ថ ២) ។  បើយោងទៅតាមកថាខណ្ឌទី ៣ នៃមាត្រា ៧៤៧ ឃើញថា និយោជក ឬអ្នកត្រួតពិនិត្យជំនួសនិយោជក អាចទាមទារសំណងពី​និយោជិត​បានអាស្រ័យទៅតាមកម្រិតនៃកំហុសរបស់និយោជិតនោះ ។ យើងដឹងថា និយោជិត​ជាចារីផ្ទាល់នោះត្រូវមានកាតព្វកិច្ចសងការខូតខាតរួមជាមួយនិយោជក ឬអ្នកត្រួតពិនិត្យ​ជំនួសនិ​យោជក ប៉ុន្តែនិយោជក ឬអ្នកត្រួតពិនិត្យជំនួសនិយោជក​មិនអាចទាមទារ​សំណងបាន​ទេប្រសិន​បើទំហំនៃកំហុសមានកម្រិតតិចតួច ។

• អំពើអនីត្យានុកូលរបស់នីតិបុគ្គល

ទាក់ទងនិងការទទួលខុសត្រូវ ចំពោះអំពើអនីត្យានុកូលរបស់នីតិបុគ្គលនេះដែរ បើ​យោង​ទៅ​តាម​មាត្រា ៧៤៨ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ឃើញថាមានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែល​ទៅនិង​បញ្ញត្តិ​នៃការ​ទទួល​ខុសត្រូវរបស់និយោកជកផងដែរ ព្រោះថាវាស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមួយដូចគ្នា ដែល​កើត​ចេញ​ពីបុគ្គល​ដែលធ្វើការនៅក្នុងរោងចក្រ សហគ្រាស ឬ ក្រុមហ៊ុនណាមួយ ។ ប៉ុន្តែវាមាន​ភាពខុស​គ្នា​មួយ​ចំនួនដូចជា ៖

         - ក្នុងករណីអំពើអនីត្យានុកូលរបស់នីតិបុគ្គល អ្នកប្រព្រឹត្តអំពើបំពានគឺត្រូវបាន​កម្រិតចំពោះ​សមាជិក​នាយក ឬ អ្នកតំណាងស្របច្បាប់របស់នីតិបុគ្គលនោះ ចំណែកក្នុងករណីនៃការទទួលខុស​ត្រូវ​របស់និយោជក គ្មានការកំណត់បែបនេះទេ តែជាការទទួលខុសត្រូវរបស់រូបវ័ន្តបុគ្គល​ម្នាក់​ដែលជានិយោជក ចំពោះអំពើរបស់វូបវ័ន្តបុគ្គលម្នាក់ទៀតដែលជានិយោជិត ។

         - នីតិបុគ្គលមិនអាចធ្វើការតវ៉ាដើម្បីរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវ ដូចជាការតវ៉ានៅក្នុងករណី​នៃ​ការ​ទទួលខុសត្រូវ របស់បុគ្គល ដែលត្រួតពិនិត្យជំនួសនិយោជកដោយអះ​អាងពីការគ្រប់​គ្រងត្រឹម​ត្រូវបានឡើយ ។ ចំពោះអំពើអនីត្យានុកូល ដែលបានប្រព្រឹត្តដោយអ្នកតំណាងរបស់នីតិបុគ្គល គឺសាមីខ្លួនអ្នក​តំណាងនោះជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ ហើយក្រៅពីនេះនីតិបុគ្គល​ក៏ត្រូវទទួល​ខុស​ត្រូវ​ផ​ង​​ដែរ ។ ​ពាក់ព័ន្ធនឹងការ​​​ទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុ​កូលរបស់នីតិបុគ្គល ពុំមាន​បញ្ញត្តិ លើក​លែងដូចការទទួលខុសត្រូវរបស់និយោជកទេ​ ​ពោល​គឺ​មាន​ភាព​តឹងតែងជាង ដោយហេតុ​​ថាទំនាក់​ទំនង​រវាងអ្នកតំណាង នឹងនីតិ​បុគ្គល គឺមានភាពជិតស្និទ្ធណាស់ ។ លើសពីនេះទៅទៀត អំពើរបស់ស្ថាប័នតំណាង គឺជាអំពើរបស់នីតិបុគ្គលនោះតែម្តង ។ ឧទាហរណ៍ អ្នកតំណាងក្រុមហ៊ុនម្នាក់បានធ្វើ​សកម្មភាពអនុវត្តភារកិច្ច ដោយចុះ​កិច្ចសន្យា​​មួយ​ ដែលក្នុងនាមបម្រើផលប្រយោជន៍ឲ្យក្រុមហ៊ុន តែកិច្ចសន្យានោះបែ​រជាមានផល​ប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍របស់បុគ្គលដែលជាភាគីនៃកិច្ចសន្យាដោយខុសច្បាប់ ដែល​ទាម​ទារ​ឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវសងការខូចខាតដល់ភាគីរងគ្រោះ ។ ក្នុងករណីនេះនីតិបុគ្គលពោល គឺក្រុម​ហ៊ុ​​នត្រូវទទួលខុស​ត្រូវចំពោះ​អំពើរបស់​អ្នកតំណាង​នោះ​​ជាដាច់ខាត ដោយមិន​អាចលើក​ឡើងនូវហេតុ​ផល ដើម្បីរួចផុត​ពីការទទួលខុសត្រូវ​ឡើយ ។ ទោះជាយ៉ាងណា នីតិបុគ្គលអាចទាមទារសំណងពីអ្នកតំណាង ដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើបង្កការខូចខាតនោះ​ ។ (មាត្រា៧៤៨ កថាខណ្ឌ២ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី) ។

• អំពើអនីត្យានុកូលរបស់មន្ត្រីរាជការ

ជាបញ្ញត្តិមួយថ្មី ដែលបង្ហាញពីសមភាពរវាងរដ្ឋ និងប្រជាពលរដ្ឋ ដោយសារតែរដ្ឋគឺមាន​នូវអំណាច​មួយដែលហៅថា បុព្វសិទ្ធិនៃអំណាចសាធារណៈ ដែលនៅក្នុងន័យនេះគឺគ្មានទេស​មភាពរវាងរដ្ឋ និងប្រជាពលរដ្ឋនោះ ។ ប៉ុន្តែក្នុងទិដ្ឋភាពនេះមិនមាន​ន័យថាប្រជាពលរដ្ឋត្រូវតែ​មាន​សមភាពជាមួយរដ្ឋគ្រប់កាលៈទេសៈនោះទេ គឺថាប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិប្តឹងទាម​ទារសំណង​ ការខូតខាតពីរដ្ឋបាន ដូចមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ (មាត្រា ៣៩) តែប៉ុណ្ណោះ ។ ដោយអនុលោមទៅតាមស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទើបក្រមរដ្ឋប្បវេណី ត្រង់មាត្រា ៧៤៩ បានបញ្ញត្តិ​អំពី​អនីត្យានុកូលរបស់មន្ត្រីរាជការ និងបញ្ជាក់អំពីលក្ខខណ្ឌដូចជា ៖

         - បុគ្គលប្រព្រឹត្តអំពើអនីត្យានុកូលត្រូវជាមន្ត្រីរាជការ

         - ប្រព្រឹត្តអំពើក្នុងពេលទទួលនូវ​ការអនុវត្តអំណាចសាធារណៈ ជាលក្ខខណ្ឌមួយដែល​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​ជា​ដាច់​ខាត ដូចនេះសកម្មភាពឯកជនរបស់មន្ត្រីរាជការ មិនបណ្តាលឲ្យមានការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវរបស់រដ្ឋ ។

         - បង្កការខូចខាតដល់អ្នកដទៃដោយខុសច្បាប់ ដោយកំហុសចេតនា ឬដោយកំហុស​អចេតនា យោងតាម​មាត្រា ៧៤៩ កថាខណ្ឌទី១ មន្ត្រីសាធារណៈផ្ទាល់មិនទទួលខុស​ត្រូវចំពោះ​អំពើ​បំពានទេ ប៉ុន្តែមានតែរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូល​ នៅពេល​អនុវត្តនូវអំណាចសាធារណៈរបស់រដ្ឋ ឬស្ថាប័នសាធារណៈ ។ រដ្ឋ ឬ ស្ថាប័នសាធារណអាចទាមទារសំណងបានតែនៅពេលដែលមន្ត្រីរាជ​ការបានបំពាន​ករណី​កិច្ច​ធ្ងន់ធ្ងរ (មាត្រា ៧៤៩ ក.ថ ២) ។ ចំពោះចំណុចខុសគ្នាទៅនឹងការទទួលខុស​ត្រូវរបស់​និយោជក គឺពុំមានបញ្ញត្តិលើកលែងសម្រាប់រដ្ឋ ឬអង្គការសង្គម ដើម្បីរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវ​នោះ​ទេ ហើយការទាមទារសំណងដោយរដ្ឋ ឬដោយអង្គការសង្គម​ចំពោះ​សាមី​ខ្លួន​ជា​មន្ត្រី​រាជ​ការ​អាចធ្វើទៅបាន តែក្នុងករណីដែលមានការធ្វើសក​ម្មភាពផ្ទុយនឹងករណីកិច្ចធ្ងន់​ធ្ងរតែ​ប៉ុណ្ណោះ ។ ឧទាហរណ៍ កម្លាំងមានសមត្ថកិច្ចទទួលបានអំណាចបង្រ្កាបបទល្មើស ដែលកើតមាន​ក៏ប៉ុន្តែ​​ក្នុ​ងពេលអនុវត្តភារកិច្ចនោះដោយមានការប្រើប្រាស់កម្លាំងបាញ់ប្រឆាំងនឹង​ការបង្រ្កាប​របស់​សមត្ថកិច្ច​​ពីសំណាក់ជនល្មើសសមត្ថកិច្ច ក៏សម្រេចប្រើប្រាស់កម្លាំង ដើម្បីទប់​ទល់​នឹងជន​ល្មើសវិញ ​។ ក្នុងខណៈដែលសមត្ថកិច្ចសម្រេចប្រើប្រាស់អាវុធ ស្រាប់តែគ្រាប់កាំ​ភ្លើងរបស់​សមត្ថ​កិច្ចម្នាក់​បានផ្លាតទៅត្រូវប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់បណ្តាលឲ្យរងរបួស ។ ដូចនេះស្ថាប័ន​ដែល​ជាអ្នក​តំណាង​ឲ្យសមត្ថកិច្ចនេះត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើរបស់មន្ត្រីនោះ ដែលបានបង្កការខូច​ខាត​ដល់​​​ជនរងគ្រោះ ។ ទោះជាយ៉ាងនេះប្រសិនបើរកឃើញថា សមត្ថកិច្ចនោះបានបំពានករណីកិច្ចជៀសវាង​នូវ​ការបង្កការខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរ ដោយធ្វើការបាញ់តបតជាមួយជនល្មើសក្នុងទីប្រជុំជននោះស្ថាប័ន​តំណាង​មន្ត្រីនោះអាចទាមទារសំណងពីមន្ត្រីនោះបាន ។

• ការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកកាន់កាប់សត្វ

យោងតាមមាត្រា​ ៧៥០ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី មិនបានបង្ហាញពីកំហុស (ចេតនា ឬអចេតនា) ​របស់​​​អ្នកកាន់កាប់សត្វនោះទេ ដូចនេះអ្នកកាន់កាប់សត្វត្រូវទទួលខុសត្រូវ​ក្នុង​ការសង​ការខូតខាត ​​​ប្រសិន​បើមាន​ទោះជានៅពេលដែលអ្នកកាន់កាប់​នោះបា​​ន​បង្ហាញថាខ្លួន​បានគ្រប់​​គ្រង​ដោយ​​​​​ត្រឹម​ត្រូវនិងគ្មាន​កំហុសក៏ដោយ ។ ចំ​ពោះលក្ខខណ្ឌនៃការទទួល​​​​ខុស​ត្រូវ

របស់​អ្នក​កាន់​កាប់​នេះ​​​ទៀត​​សោត គឺត្រូវតែជាអ្នកកាន់កាប់​សត្វដែលបាន​បណ្តាលឲ្យ​មានការ​ខូចខាតដល់អ្នកដទៃ ព្រម​​ទាំង​​ទំនាក់ទំនងរវាងហេតុ ​និងផល​ជាចាំបាច់ ទើប​អាច​នាំ​ឲ្យ​មានការទទួលខុសត្រូវ ។ ការពិចារណាលើលក្ខខណ្ឌចំពោះអ្នកកាន់កាប់សត្វ គឺមិនចាំបាច់ថាអ្នកកាន់កាប់សត្វនោះ​មាន​កំហុស ឬគ្មានកំហុសនោះទេមានន័យថា អ្នកកាន់កាប់ត្រូវតែទទួលខុសត្រូវ​ដោយគ្មាន​កំហុស ដែលមិនអាចមានការអនុគ្រោះឲ្យរួចផុតពីកាទទួលខុសត្រូវទេ ។ ឧទាហរណ៍ ការបណ្តែតបណ្តោយឲ្យសត្វគោរបស់ខ្លួនដើរពាលវាលលើថ្នល់ ហើយសត្វបង្កឲ្យអ្នកដទៃមាន​គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍រងរបួសជាដើម ។

• ការទទួលខុសត្រូវចំពោះផលិតផលរបស់អ្នកផលិតវត្ថុ

តាមក្រមរដ្ឋប្បវេណី មាត្រា ១១៩ បានផ្តល់និយមន័យលើវត្ថុ ថាគឺសំដៅលើរបស់ដែល​មាន​រូប​រាង​​ជាសារធាតុឧស្ម័ន ជាសារធាតុរាវ និងសាធាតុរឹង ។ វត្ថុអាចជាចលនវត្ថុ និងអចលវត្ថុ ដោយ​សារ​​​វត្ថុទាំងនេះអាចប៉ះពាល់ដល់មនុស្ស ដែលកើត​ចេញ​ពី​អ្នក​​គ្រប់គ្រង ឬអ្នកផលិតវត្ថុទាំងនោះ ដូចនេះហើយទើបមាត្រា ៧៥១ នៃ​ក្រមរដ្ឋប្បវេ​ណី បានបញ្ញត្តិអំពីការទទួលខុសត្រូវចំពោះ​ផលិតផលរបស់អ្នកផលិតវត្ថុនោះ ។ ចំពោះ​ការ​ទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកផលិតវត្ថុនោះ ត្រូវតែកើតចេញពីការ​មាន​វិការៈ​នាំឲ្យមាន​គ្រោះ​ថ្នាក់​មិន​សម​ហេតុផល​​​ និងបណ្តាលឲ្យការខូចខាតដល់អ្នកដទៃ ។ យោងតាមមាត្រា ៧៥១ អ្នកដែលត្រូវបានកំណត់ថាត្រូវទទួលខុសត្រូវរួមមាន ៖

         - អ្នកដែលផលិតចលនវត្ថុដែលផ្សំដោយគ្រឿង ឬ វត្ថុធាតុដើមដែលមានវិការៈ

         - អ្នកនាំចូល

         - បុគ្គលដែលបានដាក់សញ្ញានៃនាមករណ៍របស់ខ្លួននៅលើចលនវត្ថុ ក៏ត្រូវចាត់ទុកថាជាអ្នក​ផលិតដែរ ហើយត្រូវទទួលខុសត្រូវផងដែរក្នុងករណី​ដែលអ្នកប្រើប្រាស់ ឬអ្នក​បរិភោគ​ ​ឬអ្នក​ដ​​​ទៃទៀត មានការខូចខាតដោយ​សារ​តែ​ទំ​និញ (ផលិតផល) ដែល​អ្នក​ផលិតបាន​លក់​​​មាន​​វិការៈ អ្នកផលិតត្រូវទទួល​ខុសត្រូវនូវ​សំណង​នៃ​ការ​ខូចខាតនោះ បន្ថែ​មលើ​នេះ​​​​​អ្នកដែល​​ប្រើ​ប្រាស់​នូវ​ផលិត​ផល ដែល​មាន​វិការៈ​នោះអាច​ទាម​​ទារ​ឲ្យអ្នកផលិត​ទទួលខុសត្រូវ ដោយគ្រាន់​​តែ​បញ្ជាក់​​ភស្ដុ​តាង​​​​អំពី​វិការៈ​ប៉ុណ្ណោះ គឺមិន​ចាំ​បាច់​​​បញ្ជាក់ភស្តុតាងថា​អ្នកផលិតមាន​កំហុស​នោះ​ទេ​ ។ ឧទាហរណ៍ ផលិតករផ្ទាល់ឬអ្នកដែលត្រូវចាត់ទុកជាផលិតករត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះ​​​ផលិត​ផលរបស់ខ្លួន ដែលមានផ្ទុកទៅដោយសារធាតុដែលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់សុខភាពរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ ។ ប៉ុន្តែបញ្ញត្តិការទាមទារនេះមិនអាចធ្វើបានទេ ចំពោះករណីដែលមិនអាចប្រមាណ​នូវវិ​កា​រៈ​​​នោះ​​តាម​​កម្រិតវិទ្យាសាស្ត្រនៃបច្ចេកទេស ដែលមាននៅក្នុងសម័យដែលផលិតនោះ (មាត្រា៧៥១ ក.ថ ១) ។

• ការទទួលខុសត្រូវចំពោះវត្ថុគ្រោះថ្នាក់

បើពិនិត្យតាមមាត្រា ៧៥២ យើងឃើញថា វត្ថុដែលមានកំណត់​នៅក្នុងចំនុចនេះ​សុទ្ធសឹង​តែ​ជា​ប្រ​ភេទវត្ថុ ដែល​មានអត្រាគ្រោះថា្នក់ខ្ពស់ ដូចជាគ្រឿងផ្ទុះវ​ត្ថុធាតុ​វិទ្យុ​សកម្ម វត្ថុ​ធាតុគីមី ​ដែល​មានជាតិ​ពុលអតិសុខុមប្រាណឧត្បាត​ ឬគ្រឿងដែលមានកម្រិតគ្រោះថ្នាក់​ផ្សេងទៀត ឬ​រថយន្ត និងគ្រឿងចក្រសម្រាប់ដឹកជញ្ជូនផ្សេងៗ ។ ដូចនេះទាមទារឲ្យមាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ឲ្យ​បានហ្មត់ចត់ ។ ដូចនេះប្រសិនបើវត្ថុទាំងនោះបានបង្កឲ្យមានការខូតខាតដល់​អ្នកដទៃ នោះកម្មសិទ្ធិករត្រូវទទួលខុសត្រូវក្នុងការសងការខូតខាតទាំងនោះ ដែលកើត​ចេញ​ពីកំហុសរបស់ខ្លួន ។ ឧទាហរណ៍ រោងចក្រនុយក្លេអ៊ែរមួយកន្លែងបានធ្លាយធាតុវិទ្យុសកម្មតាមបំពង់់ ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សុខភាព​របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលនៅក្បែរនោះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ។ ដូចនេះម្ចាស់​កម្មសិទ្ធិ​រោង​ចក្រ​នោះ​ត្រូវ​ទទួល​​​​ខុសត្រូវចំពោះសំណងខូចខាតដល់ជនរងគ្រោះទាំងអស់។

ប៉ុន្តែកម្មសិទ្ធិករក៏មានសិទ្ធិក្នុងការតវ៉ាក្នុងការមិនទទួលខុសត្រូវបានដែរ ក្នុងករណីប្រធាន​សក្កិ ការគ្រប់គ្រងវត្ថុដោយគ្មានវិការៈ ហើយការខូចខាតបណ្តាលមកពីអំពើរបស់ជនរងគ្រោះ ឬតតិយជន ឧទាហរណ៍ករណីខាងលើដដែល បើការលេចធ្លាយធាតុវិទ្យុសកម្មនោះ បណ្តាលមកពី​គ្រោះ​ធម្មជាតិធ្ងន់ធ្ងរ ដែលមិនអាចទប់ស្កាត់បានហើយខ្លួនបានគ្រប់គ្រងដោយត្រឹមត្រូវ និងព្យា​យាម​​​ធ្វើគ្រប់បែបយ៉ាង ​ដើម្បីជៀសវាងបង្កផលប៉ះពាល់ ហើយនោះនោះ​កម្មសិទ្ធិករអាចរួច​ផុតពីការ​ទទួល​ខុសត្រូវបាន ។

• ការទទួលខុសត្រូវចំពោះសំណង់ជាប់នឹងដី

នេះជាចំនុចមួយសំខាន់ផងដែរ ដែលកំណត់ពីផលវិបាកនានាទាក់ទងនិងការគ្រប់គ្រង​សំណង់ ​​ដែលជាប់នឹងដីក្នុងករណីសំណង់នោះបានបង្កការខូចខាត ឬប៉ះពាល់ដល់​ផល​ប្រយោជន៍​​​​របស់អ្នកដទៃ ។ ហេតុនេះហើយមាត្រា ៧៥៣ (ក.ថ២) បានបញ្ញត្តិអំពីបញ្ហាទាំងនេះ ចំពោះ​វិការៈ​ដែល​កើត​ចេញ​ពីសំណង់ដែលជាប់នឹងដីនោះ ហើយត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះ​ការ​ខូត​​​ខាតទាំង​ឡាយពីកម្មសិទ្ធិករ និងអ្នកគ្រប់គ្រងសំណង់នោះ​ដោយសាមគ្គីដែល​ត្រូវកំណត់​ទៅ​តាម​កម្រិតនៃការបង្ក​ឲ្យមានវិការៈនៃការសាងសង់ ឬគ្រប់គ្រង ។ ឧទាហរណ៍ អាគារពាណិជ្ជកម្មដែលមានកម្ពស់ ៤០ជាន់មួយកន្លែង បានបង្កការខូចខាតដល់អ្នកដទៃក្នុងពេលកំពុង​សាងសង់ពោល គឺមានការធ្លាក់នូវបំណែកកញ្ចក់នៃអាគារមក​លើអ្នកធ្វើដំណើរក្បែរនោះ​បណ្តាល​ឲ្យមានរបួសធ្ងន់ ។ ដូចនេះទាំងម្ចាស់អាគារ និងអ្នកគ្រប់គ្រងការសាង​សង់ត្រូវទទួលខុស​ត្រូវ​សង​​ការខូចខាត ដល់ជនរងគ្រោះដោយសាមគ្គី ​។ ប៉ុន្តែអ្នកគ្រប់គ្រងអាចរួចផុតពីការទទួល​ខុសត្រូវ​បានកាលណាមានភស្តុតាងបញ្ជាក់ថា ខ្លួនបានធ្វើការគ្រប់គ្រងដោយត្រឹមត្រូវ (មាត្រា ៧៥៣ ​ក.ថ១) ។