មេរៀនទស្សនៈវិជ្ជាថ្នាក់ទី១២

សំនួរ

១. ដូចម្តេចដែលហៅថា ជីវីតផ្ទាល់ខ្លួន​ ?

២. តើគោលការណ៍ និងសារៈសំខាន់នៃសីលវិជ្ជាផ្ទាល់ខ្លួនដូចម្តេចខ្លះ ?

៣. គុណធម៌ជាអ្វី ?

៤. តើគុណធម៌ទូទៅ និងគុណធម៌ពិសេសៗខុសគ្នាដូចម្តេចខ្លះ ?

៥.​តើគេចែកគុណធម៌ជាប៉ុន្មានថ្នាក់ ? គឺអ្វីខ្លះ ?

៦. តើគេអាចរកឃើញគុណធម៌នៅក្នុងសាសនាដែរឬទេ ?

៧. ហេតុអ្វីបានជាគេចែកគុណធម៌ជាពីរក្រុម ?

៨.ដូចម្តេចដែលហៅថាសុក្រឹតភាព ?

៩. ដូចម្តេចដែលហៅថា​គុណូបការៈហើយអំពើរបៀបណាដែលចាត់ទុកជាគុណូបការៈបាន ?

១០. ដូចម្តេចដែលហៅថាឧត្តមជន ? តួយ៉ាងប្រភេទណាខ្លះជាឧត្តមជន ?

ចម្លើយ

១. ជីវីតផ្ទាល់ខ្លួន សំដៅយកគុណធម៌របស់បុគ្គលចំពោះសង្គមជាតិ ។ គុណធម៌នេះមានតែចំពោះមនុស្សដែលមានសញ្ចេតនាប្រកបដោយកុសលប៉ុននោះ ។

២. ដើម្បីបញ្ជាក់គោលការណ៍នៃសីលជីវីតគេតែងយកមនុស្សមកធ្វើជាគោល ។ ដូចនេះមនុស្សជាវត្ថុផងជាតំលៃផង ។ ក្នុងសភាពជាវត្ថុមនុស្សគឺជាប្រធាន ។តែក្នុងសភាពជាយំលៃមនុស្ស គឺជាឧត្តមគតិ ។ សង្គមមនុស្សបានជួយអោយតំលៃទៅមនុស្សព្រមទាំងជួយធ្វើអោយបានសំរេច នូវឧត្តមគតិខ្លះរបស់មនុស្ស ។ ដូចនេះបុគ្គលម្នាក់ៗ មានករណីយកិច្ចកសាងបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់ខ្លួន អោយទៅដល់ឋានៈជាមនុស្សមែនទែន​។​ គឺទំនួលខុសត្រូវដែលសីលវិជ្ជានិងឧត្តមគតិបានខំពួតបន្សំទុកអោយមនុស្សសំរេចបំនងធំៗរបស់ខ្លួននេះហើយបានជាមនុស្សស្គាល់តំលៃពិតរបស់ខ្លួននិងហ៊ានអារកាត់ចំពោះបញ្ហាផ្សេងៗ ។ គឺមមកពីយ៉ាងនេះហើយបានជាសីលតំលៃមានសារៈសំខាន់ជាងពីរដើមទោះបីជាផ្នែកសង្គមក៏ដោយ ។

៣.

• គុណធម៌គឺជា សីលតំលៃរបស់បុគ្គល ដែលមានភាពជាប់លលាប់ហើយច្បាស់លាស់​។
• គុណធម៌ ជាកំលាំងដែលមានការពិចារណា ការជជែកផ្តូរផ្តង់ សេរីភាពភាពជាម្ចាស់នៃខ្លួនឯងនិងដំនឹកនាំ ឬចំនាតចំនែងដោយខ្លួនឯង ។ ( រឺនូវ្យេ )
• គុណធម៌ជា សីលតំលៃរបស់បុគ្គល ដែលមានមនោសញ្ចេតនារស់​។
• គុណធម៌ គឺសេចក្តីក្លាហានក្នុងការស្វែងរកកុសល ។ ​ ( ឡឺសែន )
• ចិត្តបុណ្យ គឺជាកូនសោនៃគុណធម៌ផ្សងៗទាំងអស់ ។ ( ដេកាត )
• គុណធម៌ គឺជាឆន្ទះច្បាស់លាស់នៅក្នុងសីលចរិយា ។ ( អារីស្តូត )

៤. គុណធម៌ទូទៅ ឬគុណធម៌គឺសំដៅយកថាមពលនៃឆន្ទះទៅរកកុសលឬតំរូវអោយមានការប្រឆាំងនឹងទំនោរជាន់ទាប ។ ឯកុសលដែលបានសំរេចមែនគឺជាគុណធម៌ពិសេសៗ រឺគុណធម៌នីមួយៗ ។ គុណធម៌នីមួយៗជាគុណធម៌ដែលបានមកពីការហ្វឹកហាត់និងការអប់រំដូចជាភាពទៀងពេលការចេះប្រមាណមិនអោយហួសភក្តីភាព ភាពខ្ជាប់ខ្ជួន ការគួរសម​ ។ល។ គុណធម៌នីមួយៗខ្លះទៀតអាចទទួលមរតកពីកំណើតដូចជាចិត្តល្អ ចិត្តសន្តោស មេត្តាជាដើម  ។

៥. តាមអារីស្តូត​គុណធម៌មានពីរថ្នាក់គឺៈ

• គុណធម៌បញ្ញាៈ គឺជាគុណធម៌ដែលធ្វើអោយបញ្ញារិះគិតកាន់តែល្អឡើងៗដើម្បីសាងពុទ្ធិសច្ចៈដូចជាសិល្បៈ ស្យង់ បំរុងប្រយ័ត្ន គតិវិញ្ញូ បញ្ញាជាដើម ។
• សីលធមុណធម៌ៈ គឺជាគុណធម៌ដែលមាននៅក្នុងទំលាប់ដែលឆេះគ្រប់សង្កត់លើសំទុះជំរុញវិចារណញាណ និងក្នុងទំលាប់ប្រព្រឹត្តអោសមរម្យត្រឹមត្រូវទោះជានៅក្នុងស្ថានភាពណាក៏ដោយដូចជាសេចក្តីក្លាហានការចេះប្រមាណយុត្តិធម៌គតិវិញ្ញូ ។ល។

៦. នៅក្នុងជំនឿផ្នែកសាសនា ក៏គេអាចរកឃើញគុណធម៌ដែរដូចជាៈ

• គ្រឹស្តសាសនា សន្តបុគ្គល តូម៉ាស់ក្រៅពីគាំទ្រទ្រឹស្តីរបស់អារីស្តូត លោកបានបន្ថែមគុណធម៌ទេវកម្មវត្ថុមួយទៀត ដែលមានជំនឿចំពោះព្រះគ្រឹស្តការសង្ឃឹមនិងសប្បុរសជន ។
• ឥស្លាមសាសនាៈ គុណធម៌គឺការបូជាជីវីតខ្លួនថ្វាយព្រះអាឡាហ៍ ។
• ញ្រហ្មណ៍សាសនាៈ គុណធម៌គឺហ៊ានធ្វើពិធីបូជា និងធ្វើតបៈហើយតំរងស្មារតីទៅលើអាទិទេពណាមួយ ។
• ពុទ្ធសាសនាៈ គុណធម៌គឺបារមីទាំង១០ ។

៧. បានជាគេគេចែកគុណធម៌ជាពីរក្រុម ព្រោះគេមានចំនងបង្ហាញ បំនងរកកុសលនិងការរៀបចំអោយសមតាមវិចារណញាណនៅក្នុងជីវីតលោកីយ៍យើងនេះ ។

. សុ៨ក្រឹត្យភាពគឺ អ្វីដែលគេបានធ្វើដោយសព្វគ្រប់ ឬអ្វីដែលគេពុំអាចបន្ថែមអ្វីទៀតបាន ។ ដូចនេះសុក្រឹត្យភាពគឺលក្ខណៈនៃអ្វីដែលប្រជុំគ្រប់គុណសម្បត្តិដោយពុំមានលាយឡំនឹងគុណវិបត្តិ ។ ដូចនេះសុក្រឹត្យភាព មានន័យដូចគុណសម្បត្តិ ឬគុណធម៌ដែរ​។

៩.​

• តាមន័យទូលាយគុណូបការៈជាតំលៃជាពិសេស តំលៃវិជ្ជាជីវៈនៃបុគ្គលនីមួយៗរឺតំលៃនៃស្នាដៃនីមួយៗ ។
• តាមន័យចង្អៀត រឺន័យសីលវិជ្ជាគុណូបការៈ គឺសំដៅទៅលើអ្វីដែលជាសីលតំលៃ ។

អំពើមួយ ប្រកបដោយគុណូបការៈ កាលណាគុណូបការៈបានមកដោយកំហំប្រឹងពុះពារការលំបាកឧបសគ្គយ៉ាងច្រើន រឺជាគុណធម៌ធំៗ ។

១០. ឧត្តមជន គឺមនុស្សប្រកបដោយតំលៃគឺជាអ្នកមានកំរិតគុណធម៌ រឺកំរិតគុណូបការៈខ្ពស់ ។​តួយ៉ាងឧត្តមជនខ្លះៗដែលសំខាន់ៗគឺវិញ្ញូវិរបុរស សន្តបុគ្គល ។

• វិញ្ញូបើចំពោះវត្ថុ គឺសំដៅអ្វីដែលមានរស បើចំពោះមនុស្សគឺសំដៅអ្នកដែលចេះច្បាស់នូវអ្វីមូយ ។ វិញ្ញូគឺមនុស្សប្រកបដោយបញ្ញានិយមមើលឆ្ងាយមានរបៀបលៀងជីវិត ប្រកបដោយលំនឹងមានឥរិយាបថស្របវិវត្តន៍ធម្មជាតិជាអ្នកមិនរំភើបញាប់ញ័រ មានទំលាប់ទៀងទាត់ចេះប្រមាណមិនគិតប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន​ប្រកាន់នូវគុណធម៌ថាជារង្វាន់ផ្ទាល់ខ្លួននិងមានលក្ខណៈបុគ្គលនិយមចំពោះអ្នកដទៃ ។ និយាយរួមវិញ្ញូគឺជាអ្នកប្រកបដោយចំនេះដឹងជំនា ។
• វិរបុរសជាមនុស្ស ដែលប្រកបដោយភាពក្លៀវក្លាហួសជនដទៃជាអ្នកឈ្នះធម្មជាតិ តៃប្រកបដោយចិត្តបុណ្យជាអ្ន្កកមានលំងប់ខ្លាំង និងមានលក្ខណៈបុគ្គលនិយមហួសហេតុ ព្រមទាំងធ្វើអោយសំរេចការងារដោយសារកំលាំងដែលជាសំទុះដោយសភាវគតិព្រមទាំងមានគុណូបការៈខ្លាំងចំពោះសង្គម ។
• សន្តបុគ្គល ជាមនុស្សយកអាទិទេពជាធំ ជាគោលកជាកម្មវត្ថុមានជំនឿស៊ប់លើសាសនាហើយស្វែងរកសុក្រឹត្យភាពជានិច្ច ។ ជាអ្នកមានឥរិយាបថធម្មជាតិជាអតិសេដ្ឋយល់កិច្ចការទាំងអស់ ដែលនៅក្រៅធម្មជាតិព្យាយាម ធ្វើតបៈរកបរមសុខជាមនុស្សស្ងប់លោកកិយ មានអធ្យាស្រ័យល្អ ។