សំណូរ
១. តើព្រហ្មវិហារធម៌ទាំងបួនក្នុងពុទ្ធសាសនាត្រូវគ្នានឹងទស្សនៈសិទ្ធិមនុស្សត្រង់ចំណុចណាខ្លះ ?
២. ដើម្បីសម្រេចបាននូវសិទ្ធិទទួលការអប់រំចំណេះដឹងទូទៅមូលដ្ឋាន ៩ ឆ្នាំ តើសាមីខ្លួន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធ (បុគ្គល ឬស្ថាប័ន) នីមួយៗមានករណីកិច្ចដូចម្តេចខ្លះ ?
៣. តើអ្វីជាកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌ ?
៤. ដូចម្តេចដែលហៅថា សិទ្ធិពលរដ្ឋ សិទ្ធិនយោបាយ សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សិទ្ធិសង្គម និងសិទ្ធិវប្បធម៌ ?
៥. ហេតុអ្វីបានជាកើតមានកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ ?
ចម្លើយ
១. ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំងបួនក្នុងពុទ្ធសាសនាត្រូវគ្នានឹងទស្សនៈសិទ្ធិមនុស្សត្រង់ចំណុច ៖
- សិទ្ធិមនុស្សបានណែនាំមនុស្សឱ្យចេះស្រលាញ់រាប់អានគ្នាជាបងប្អូន (មេត្តា)
- សិទ្ធិមនុស្សណែនាំមនុស្សឱ្យចេះត្រេកអរចំពោះសេចក្តីសុខរបស់អ្នកដទៃ (មុទិតា)
- សិទ្ធិមនុស្សណែនាំមនុស្សឱ្យចេះគោរពសិទ្ធិគ្នា គោរពច្បាប់របស់ប្រទេសស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ (ឧបេក្ខា) ។
២. ករណីកិច្ចរបស់សាមីខ្លួននិងអ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងការសម្រេចសិទ្ធិអប់រំចំណេះដឹងទូទៅមូលដ្ឋាន ៩ឆ្នាំមាន ៖
ក. ចំពោះសាមីខ្លួនផ្ទាល់
- ខិតខំព្យាយាមរៀនសូត្រ ស្វ័យសិក្សា សិ្វយស្រាវជ្រាវ
- យកចិត្តទុកដាក់ រាល់កិច្ចការដែលគ្រួសារសាលារៀនដាក់ឱ្យធ្វើ
- គោរព អនុវត្ត វិន័យបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងសាលារៀន និងច្បាប់សង្គម ឬនិយ័តភាពសិក្សាទៀងទាត់
- គោរព និងអនុវត្តតាមការទូន្មាន អប់រំរបស់មាតាបិតា ឬអាណាព្យាបាល គ្រូបាធ្យាយ
- ចេះរស់ក្នុងសង្គម មានសាមគ្គីភាព រក្សាមិត្តភាព ចេះរក្សាសុខភាព ។
ខ. គ្រួសារ និងមាតាបិតា
- បញ្ចូនកូនឱ្យទៅសាលារៀន
- ផ្គត់ផ្គង់កូនឱ្យរៀនសូត្រឬបង្កលក្ខណៈឬផ្តល់ឱកាសកូនបានរៀនសូត្រ
- តាមដានការសិក្សារបស់កូនជាប្រចាំឬមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសាលារៀន គ្រូ
- អប់រំដាស់តឿនកូនឱ្យរៀនសូត្រ ធ្វើរាល់កិច្ចការរបស់គ្រូ និងកិច្ចការសាលា
- លើកទឹកចិត្តឱ្យកូនខិតខំរៀនសូត្រ ។
គ. សាលារៀន ឬនាយកត្រូវ
- គ្រប់គ្រងវិន័យ បទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងសកម្មភាពបង្រៀន រៀន
- អប់រំទូន្មាន ប្រៀបប្រដៅ គ្រូ និងសិស្ស
- តាមដានគ្រប់សសកម្មភាពរបស់សិស្ស និងមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយមាតាបិតា ឬអ្នកអាណាព្យាបាលសិស្សយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះសិស្សទុរគតក្រីក្រ
- ផ្តល់ចំណេះដឹង ចំណេះជំនាញងាយៗ បំណិនជីវិត និងបរិស្ថាន
- សហការល្អ ជាមួយសហគមន៍ និងរដ្ឋអំណាចមូលដ្ឋាន ។
ឃ. រដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងអប់រំ
- បង្កើតសាលារៀន រៀបហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអប់រំ
- បណ្តុះបណ្តាលគ្រូ
- ជួលគ្រូបង្រៀន
- រៀបចំកម្មវិធីសិក្សា
- ពង្រឹងគុណភាពអប់រំ ។
ង. សហគមន៍
- ចូលរួមជួយកសាង ថែរក្សា ការពារ មូលដ្ឋានសម្ភារៈរូបវ័ន្ត
- ចលនា មាតាបិតា ឱ្យបញ្ចូនកូនទៅសាលារៀន ចលនាកុមារឱ្យទៅសាលារៀន
- ចូលរួមគ្រប់គ្រងទុនវិនិយោគសម្រាប់វិស័យអប់រំ
- ចូលរួមតាមការសិក្សារបស់កុមារ
- ចលនាបង្កើតថ្នាក់អក្ខរកម្ម ថ្នាក់បំពេញវិជ្ជាសម្រាប់មនុស្សពេញវ័យ ។
ច. អជ្ញារធរដែនដី
- រក្សា ការពារ សុវត្ថិភាពសង្គម សន្តិសុខសាធារណៈ
- គ្រប់គ្រងស្ថិតិ ផែនការអប់រំ
- មានវិធានការ ធានានិន្តរភាពសិក្សា
- ទប់ស្កាត់បាតុភាពអាសអាភាសនៅជុំវិញសាលារៀន
- បំផុសប្រជាជនមហាជនឱ្យជួយផ្គត់ផ្គង់និងសហការជាមួយសាលារៀន ។
ឆ. សង្គមស៊ីវិល ឬអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល
- រួមចំណែកជួយជនងាយរងគ្រោះឬក្មេងអនាថាឱ្យបានចូលរៀន
- រួមចំណែកបង្កើតថ្នាក់ពិសេស ថ្នាក់សមាហរណកម្ម
- រួមចំណែកលើកកម្ពស់វិស័យអប់រំក្នុងរង្វង់សមត្ថកិច្ច្ ដើម្បីសម្រេចបានសិទ្ធិអប់រំរបស់កុមារ
- ផ្តល់ថវិកា សម្ភារៈសិក្សា
- ជួយបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្ស ។
៣. កតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌ គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលតភ្ជាប់កាតព្វកិច្ចភអនុវត្តដែលផ្តល់អានុភាពគតិយុត្តិពេញលេញដល់សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌ដូចមានចែងក្នុងសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស ។ ដូចនេះ កតិកាសញ្ញានេះជាសមាសភាគីនៃកតិកាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយក្នុងសេចក្តីប្រកាសនេះ ។
៤. ដែលហៅថា សិទ្ធិពលរដ្ឋ សិទ្ធិនយោបាយ សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សិទ្ធិសង្គម និងសិទ្ធិវប្បធម៌ ៖
- សិទ្ធិពលរដ្ឋ ជាសិទ្ធិរបស់មនុស្សក្នុងការរស់នៅ និងការពារខ្លួនស្របច្បាប់ ស្របតាមវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់របស់ជាតិ ។
- សិទ្ធិនយោបាយ គឺសំដៅទៅលើការចូលរួមចំណែកក្នុងឆាកនយោបាយការចូលរួមចំណែកក្នុងកិច្ចការសង្គមផ្សេងៗនិងការចូលរួមកំណត់វាសនាប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន (សិទ្ធិចូលរួមបោះឆ្នោត សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ) ។
- សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច ជាសិទ្ធិដែលផ្តល់ និងអនុញ្ញាតិឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការអភិវឌ្ឍផ្នែកជីវភាព ទ្រព្យសម្បត្តិក្នុងបំណងលើកតំកើងសុខមាលភាពប្រជាពលរដ្ឋ ។
- សិទ្ធិសង្គមកិច្ច ជាសិទ្ធិដែលផ្តល់ការគាំទ្រដល់ប្រជាពលរដ្ឋឱ្យទទួលបាននូវសន្តិសុខ សន្តិភាព និងសុខភាព ។
- សិទ្ធិវប្បធម៌ ជាសិទ្ធិដែលផ្តល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីចូលរួមថែរក្សាទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី អក្សរ អក្សរសាស្ត្រ និងច្បាប់ទម្លាប់ផ្សេងៗ ។
៥. បានជាកើតមានកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ ព្រោះ ៖
- ដើម្បីឱ្យស្របទៅតាមគោលការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ
- ដើម្បីការប្រឆាំងនឹងការរើសអើង និងការប្រឆាំងពូជសាសន៍
- ដើម្បីធានាដល់ប្រជាជនទាំងអស់ឱ្យទទួលបាននូវសិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌របស់ខ្លួនក្នុងវិសាលភាពមួយដ៏ធំពេញលេញ ។
