សំណូរ
១. ដូចម្តេចដែលហៅថា កុមារ ?
២. តើសិទ្ធិកុមារជារួមមានប៉ុន្មានមាត្រា ? តើសិទ្ធិធំៗរបស់កុមារមានអ្វីខ្លះ ? ចូររៀបរាប់និងពន្យល់ ។
៣. តើអនុសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិកុមារជាអ្វី ? ចូរនិយាយពីប្រវត្តិនៃការកំណត់អនុញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិកុមារ ?
៤. ចូរបង្ហាញពីខ្លឹមសារនិងអត្ថន័យគោលការណ៍នានាស្តីពីសិទ្ធិកុមារ ។ តើកុមារគួរតែទទួលបាននូវសិទ្ធិបែបណាខ្លះ ?
៥. ដើម្បីសម្រេចបានសិទ្ធិទទួលការអប់រំរបស់កុមារ តើសាមីខ្លួនកុមារ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធមានភារកិច្ចដូចម្តេចខ្លះ ?
៦. តើអ្វីខ្លះដែលជាប្រភពនៃគ្រោះថ្នាក់កើតមានឡើងចំពោះកុមារបច្ចុប្បន្ន ?
ចម្លើយ
១. កុមារ គឺជាជនដែលមានអាយុតិចជាង ១៨ឆ្នាំ លើកលែងតែច្បាប់នៃប្រទេសខ្លះបានកំណត់អាយុតិចជាងនេះ ។
២. សិទ្ធិកុមារជារួមមាន ៥៤មាត្រា ។ សិទ្ធិធំៗរបស់កុមារ ៤ ដូចជា ៖
- សិទ្ធិរស់រានមានជីវិត (សិទ្ធិមានឈ្មោះ មានសញ្ជាតិ សិទ្ធិទទួលបានសេវាសុខភាព និងសិទ្ធិទទួលបានការប្រើប្រាស់ទឹកស្អាត អនាម័យ ទីជម្រក និងមានម្ហូបអាហារគ្រប់គ្រាន់ និងសិទ្ធិទទួលបានការថែទាំជាពិសេស ) ។
- សិទ្ធិក្នុងការអភិវឌ្ឍ (សិទ្ធិទទួលបានអប់រំដោយឥតបង់ថ្លៃនៅសាលាសាធារណៈ ក្នុងថ្នាក់អប់រំមូលដ្ឋាន សិទ្ធិលេងកម្សាន្ត សិទ្ធិជាសមាជិកក្នុងសហគមន៍ ) ។
- សិទ្ធិទទួលការការពារ (សិទ្ធិទទួលបានការពារពីការធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទឬការរំលោភបំពានរាងកាយ និងសា្មរតីការកេងប្រវ័ញ្ចពលកម្ម ការជួញដូរ និងសិទ្ធិទទួលបានការការពារពីផលវិបាកនៃសង្គ្រាម) ។
- សិទ្ធិក្នុងការចូលរួម (សិទ្ធិក្នុងការចូលរួមមតិយោបល់ ទទួលបានព័ត៌មានសមស្របនិងសិទ្ធិចូលរួមសកម្មភាពសង្គមផ្សេងៗ) ។
៣. អនុសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិកុមារជានិច្ចព្រមព្រៀងមួយរបស់អង្គការសហប្រជាតិដែលបាន កំណត់ពីសិទ្ធិនានារបស់កុមារ ហើយកុមារនៅគ្រប់ទិសទីមានឳកាសទទួលបានសិទ្ធិទាំងនោះគ្រប់ៗគ្នា និងស្មើៗគ្នា ។ ប្រវត្តិនៃការកំណត់អនុសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិកុមារ ដោយមានព្រឹត្តិការណ៍ឩក្រិដ្ឋកម្មដ៏ឃោរឃៅព្រៃផ្សៃ និងសោកនាដកម្មនៅថ្ងៃទី ១០ ខែ មិថុនាឆ្នាំ ១៩៤២ ដែលពួកហ្វាស៊ីស បានសម្លាប់ប្រជាជន ជាពិសេសកុមារក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ បានធ្វើឱ្យមនុស្សជាតិស្លុតរន្ធត់ និងចងចាំជានិច្ច ហើយត្រូវបានសាធារណៈមតិទូទាំងសកលលោកថ្កោលទោស និងមូលមិតគ្នាបង្កើតអនុសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សនិងអនុសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិកុមារឡើង ។
៤. កុមារគ្រប់រូបត្រូវទទួលបាននូវសិទ្ធិទាំងអស់ដែលបានចែងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីសិទ្ធកុមារ ដោយគ្មានការបែងចែក ឬរើសអើងពូជសាសន៍ ពណ៍សម្បុរ ភេទ ភាសា សាសនា នយោបាយ សញ្ជាតិ ឬប្រភពសង្គម ទ្រព្យសម្បត្តិស្ថានភាព កំណើតនិងមតិយោបល់ផ្សេងៗទៀត ទោះជាកើតនៅឯណា ឬកើតមកពីណាក៏ដោយ ។ កុមារគ្រប់រូបត្រូវទទួលបាននូវសិទ្ធិ ដូចជា ៖
- កុមារត្រូវទទួលបាននូវការគាំពារពិសេស
- ទទួលបានឱកាសលក្ខណៈងាយស្រួលទាំងក្នុងផ្លូវច្បាប់លើផ្នែករាងកាយផ្សេងៗទៀត ដើម្បីឱ្យកុមារមានការលូតលាស់លើផ្នែករាងកាយសតិបញ្ញា សីលធម៌ ស្មារតី និងសង្គមនៅក្នុងលក្ខខណ្ឌនៃសេរីភាពនិងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ
- កុមារត្រូវតែមានសិទ្ធទទួលបានឈ្មោះមួយនិងសញ្ជាតិមួយ
- កុមារត្រូវទទួលបានគុណប្រយោជន៍ពីសន្តិសុខសង្គម និងសិទ្ធិក្នុងការរីកចម្រើនធំធាត់ និងមានសុខភាពល្អ
- កុមារដែលមានសុខភាពមិនល្អផ្នែករាងកាយ និងសតិបញ្ញា ឬផ្នែកសង្គម ត្រូវតែទទួលបានកិច្ចព្យាបាលការគាំពារអប់រំនិងទទួលបានការថែទាំជាពិសេស
- កុមារត្រូវទទួលបាននូវការស្រឡាញ់ ថ្នាក់ថ្នម ការយល់ចិត្តថ្លើម សន្តិសុខ សុវត្ថិភាព ទាំងផ្នែកសម្ភារៈ និងផ្នែកសីលធម៌ ការធំធាត់ក្នុងការថែទាំគ្រប់ករណី
- កុមារដែលងាយរងគ្រោះគួរតែទទួលបាននូវការថែទាំជាពិសេសនិងការឩបត្ថម្ភផ្សេងៗ
- កុមារគ្រប់រូបមាន សិទ្ធិទទួលបានការសិក្សារៀនសូត្រដោយឥតបង់ថ្លៃយ៉ាងហោចរៀនឱ្យបានការអប់រំ និងការបណ្តុះបណ្តាលចំណេះដឹងទូទៅ
- កុមារត្រូវមានឱកាសពេញលេញដើម្បីលេង និងសម្រាកកំសាន្តដែលមានគោលដៅអប់រំ
- កុមារមានសិទ្ធិប្រឆាំងតទល់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងពូជសាសន៍ សាសនា ការបោះបង់ ការប្រើអំពើសិក្សា ការជិះជាន់កេងប្រវ័ញ្ចការអនុគ្រោះមិត្តភាពសន្តិភាពរវាងគ្នានឹងគ្នានិភាតរភាពជាសកល
- ទទួលបាននូវឱកាសនៃការចូលរួមក្នុងសកម្មភាពក្នុងសង្គម និងទទួលបានការលើកទឹកចិត្តក្នុងការបង្កើតស្នាដៃ ។
៥. ដើម្បីសម្រេចបានសិទ្ធិទទួលការអប់រំរបស់កុមារ សាមីខ្លួនកុមារ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធមានភារកិច្ចដូចជា ៖
សាមីខ្លួនកុមារ
- ត្រូវខិតខំរៀនសូត្រ
- ត្រូវគោរពបទបញ្ជា និងវិន័យរបស់សាលា
- ស្តាប់តាមការទូន្មានប្រៀបប្រដៅរបស់ឪពុកម្តាយ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ
- ត្រូវមានគោលដៅ ឆន្ទៈខ្ពស់ក្នុងការរៀនសូត្រ
- ត្រូវចេះថែទាំសុខភាព អនាម័យល្អជានិច្ច
- ត្រូវចេះស្វែងយល់ និងដកស្រង់បទពិសោធល្អៗ ពីមនុស្សជំនាន់មុន
- ត្រូវចេះស្វ័យសិក្សាស្រាវជ្រាវ ឬបង្កើតក្លឹបសិក្សាជាមួយមិត្តភក្តិជាអ្នករៀនពូកែ
- ត្រូវចេះចែកពេលវេលាក្នុងការសិក្សាឱ្យបានត្រឹមត្រូវ
- សេពគប់មិត្តភក្រ្តល្អៗ
- មិនត្រូវប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ។
គ្រួសារ
- ចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាឱ្យរស់រានមានជីវិត
- អប់រំកុមារឱ្យមានចំណេះដឹង ចំនេះធ្វើ
- ជួយផ្គត់ផ្គង់កុមារនៅតូចរហូតដល់កុមារវ័យគ្រប់អាចចូលរៀនបាន
- បញ្ជូនកូនឱ្យចូលរៀន នៅវ័យកុមារគ្រប់អាយុចូលរៀន
- ផ្តល់ការលើកទឹកចិត្ត និងជួយបង្ហាត់បង្រៀន អប់រំសីលធម៌ដល់កុមារ
- ផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសិក្សា ថវិកាឱ្យកុមារមានលទ្ធភាពក្នុងការសិក្សា ។
សហគមន៍
- ជួយកសាងសាលារៀន ពង្រីកឱ្យដល់មូលដ្ឋាន និងមានគ្រប់កម្រិតថ្នាក់
- ជួយផ្គត់ផ្គង់សម្ភារការសិក្សាអប់រំ
- ជួយគ្រប់គ្រងវិស័យអប់រំ ជួយអប់រំកុមារ
- ជួយជំរុញមាតាបិតាកុមារឱ្យបញ្ជូនកូនទៅរៀន ។
សាលារៀន
- អប់រំកុមារដោយមិនមានការរើសអើង
- ជំរុញកុមារឱ្យបានរៀនចប់ថ្នាក់មូលដ្ឋាន ៩ឆ្នាំ
- មិនត្រូវធ្វើទារុណកម្ម ឬដាក់ទណ្ឌកម្មឬប្រើអំពើហិង្សាផ្សេងៗដល់កុមារ
- ត្រូវធ្វើឱ្យសាលារៀនក្លាយជាសាលាមេត្រី
- នាយក គ្រូ ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ដល់កុមារ ដើម្បីការអប់រំកុមារ ។
វត្តអារាម
វត្តអារាមមានកាតព្វកិច្ចរួមចំណែកក្នុងវិស័យអប់រំបណ្តុះបណ្តាលចំណេះដឹង ដល់មនុស្សគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ដែរ ។ គួរបង្កលក្ខណៈឱ្យព្រះសង្ឃជួយក្នុងវិស័យនេះឱ្យបានច្រើន ។ ម៉្យាងទៀត ទីវត្តអារាមគួរណាស់ ជាកន្លែងផ្តល់ការស្នាក់អាស្រ័យរបស់សិស្ស និស្សិតក្រីក្រឬមកពីបណ្តាខេត្តឆ្ងាយៗនានា ។
សមាគមមាតាបិតាសិស្ស
សមាគមមាតាបិតាសិស្សគួរគិតគូរដល់កុមារ ដែលជាកូនអ្នកក្រីក្រផងដែរ ត្រូវរកវិធីជួយសម្រាលបន្ទុកអ្នកក្រីក្រ ដោយជួយជាវិភាគទានក្នុងការសិក្សានៃកូនអ្នកទាំងនោះផង ។
អង្គការ (ក្នុងឬក្រៅរដ្ឋាភិបាល)
- ជំរុញឱ្យមានអនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីការ ការពារសិទ្ធិកុមារ
- ផ្តល់កម្មវិធីសិក្សាល្អៗ ពីក្រៅប្រទេស ក្នុងចំណែកជួយបន្ថែមក្នុងការអប់រំដល់កុមារទាំងកម្មវិធីអប់រំកាយជាដើម
- ស្វែងរកជំនួយពីសប្បុរសជននានាដើម្បីជួយកុមារក្នុងការអប់រំ ។
រដ្ឋាភិបាល រដ្ឋអំណាចថ្នាក់ជាតិ ថ្នាក់ខេត្ត ថ្នាក់ស្រុក ឃុំ និងភូមិមានកាតព្វកិច្ច
- កសាងសាលារៀនពង្រីកឱ្យដល់មូលដ្ឋាន មានគ្រប់កម្រិតថ្នាក់ ព្រមទាំងបណ្តុះបណ្តាលគ្រូ និងពង្រាយគ្រូឱ្យមានគ្រប់តាមសាលា
- ត្រូវបង្កើតប្រព័ន្ធច្បាប់ និងវិធានការជួយដល់កុមារក្នុងការអប់រំ
- បង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលកុមារកំព្រា និងកុមារដែលគ្មានទីពឹង
- ត្រូវថែរក្សា ការពារនូវទ្រព្យសម្បត្តិរដ្ឋទាំងនោះឱ្យបានល្អ ។
៦. ប្រភពនៃការគ្រោះថ្នាក់កើតមានឡើងចំពោះកុមារបច្ចុប្បន្នមានឬសកម្មភាពដែលចាត់ទុកថាជាការរំលោភបំពានលើសិទ្ធិកុមារមាន ៖
ឧស្សាហនីយកម្ម
- ការរីកចម្រើនខាងផ្នែកសេវាកម្ម សណ្ឋាគារ ក្លឹបកំសាន្ត និងការផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម រូបភាពអាសអាភាស
- កុមារបម្រើផ្លូវភេទ ។
សន្តិសុខ
- ប្រើកុមារក្នុងជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ធ្វើជាទាហាន ជាអ្នកជញ្ជូនគ្រាប់
- ប្រើកុមារជាកងឈ្លប ជាអ្នកស៊ើបការ ឬនាំសារជាដើម
- យកកុមារធ្វើជារនាំង ឬជាខែលសម្រាប់ការពារសុវត្ថិភាពរបស់ពួកអ្នកធំ
- បញ្ហាមីន កុមារជនបទស្លាប់ដោយសារមីនជាញឹកញាប់ និងកុមារខ្លះត្រូវបានគេឱ្យដើរជួរមុខដើម្បីបន្ទុះគ្រាប់មីន
- ប្រើកុមារឱ្យធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង ។
ឧក្រិដ្ឋកម្ម
- ពួកឩក្រិដ្ឋជនប្រើកុមារជួញដូរគ្រឿងញៀន ឆក់ ប្លន់ ជម្រិត
- ប្រើកុមារជាឩបករណ៍សម្រាប់ប្រព្រឹត្តអំពើឩក្រិដ្ឋ សម្លាប់មនុស្សឬបង្កៃគ្រាប់...។
ការរើសអើង មនុស្សចាស់ច្រើនរំលោភបំពានលើកុមារគ្រប់បែបយ៉ាងដូចជា ៖
- មិនឱ្យកុមារទទួលបាននូវការអប់រំ រៀនសូត្រ
- កុមារមិនត្រូវបានគេទទួលឱ្យធ្វើការងារ (ការងារស្រាល) ឬកេងប្រវ័ញ្ចលើកម្លាំងកុមារ (ឱ្យធ្វើដូចមនុស្សធំ តែឱ្យប្រាក់តិច ឬមិនឱ្យ)
- កុមារត្រូវបានគេបង្ខំ ឬគម្រាមឱ្យបម្រើការងារតាមផ្ទះ ឬបនពេស្យាចារ ។
គ្រឿងញៀន
- ក្រោមឥទ្ធិពលគ្រឿងញៀនកុមារបានសេពគ្រឿងញៀន មានបារី ស្រា ថ្នាំញៀនគ្រប់ប្រភេទ
- គេប្រើកុមារឱ្យជួញដូរគ្រឿងញៀន ។
អំពើហិង្សា ការរំលោភលើសិទ្ធិសេរីភាពកុមារ ដូចជា ៖
- កុមារត្រូវបានគេវាយ ដំ(ជម្លោះប្តីប្រពន្ធវាយកូន គ្រូវាយសិស្ស...) ។
កសិកម្ម កសិដ្ឋាន សិប្បកម្ម សេវាទេសចរណ៍ កុមារត្រូវបានគេប្រើឱ្យធ្វើការលើការងារខាងលើដើម្បីរកប្រាក់ ។
