វិញ្ញាសាផែនដី ប្រឡងសញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ចំណេះទូទៅ និងបំពេញវិជ្ជា ( វិញ្ញាសាទី៣៩)

សំនួរ

១ . ចូរពណ៌នាពីភពអ៊ុយរ៉ានុស និងភពណិបទូន ។

២. ហេតុអ្វីបានជាគេមិនបញ្ចូលព្លុយតូថាជាភព ?

៣. តើអ្នកអាចធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានអំពីលក្ខណៈរបស់ភពមួយដូចម្តេចដោយគ្រាន់តែដឹងចម្ងាយពីព្រះអាទិត្យ ?

៤. ចូរប្រាប់ពីរលក្ខណៈដូចគ្នា និងខុសគ្នារវាងភពព្រហស្បតិ៍ និងភពសៅរ៍ ។

៥. ហេតុអ្វីបានជាការសិក្សាអំពីផ្កាយដុះកន្ទុយ ផ្កាយព្រះគ្រោះ និងអាចម៍ផ្កាយមានសារៈសំខាន់ក្នុងការស្វែងយល់អំពីកំណកំណើតប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ ?

ចម្លើយ

១. ពណ៌នាពីភពអ៊ុយរ៉ានុស និងភពណិបទូន ៖

• ភពអ៊ុយរ៉ានុស៖ ត្រូវបាន​រកឃើញនៅឆ្នាំ ១៧៨១ដោយតារាវិទូជនជាតិអង់គ្លេសឈ្មោះ វីលៀម ហីឆែល ។ ភពនេះ​មានពណ៌បៃតងខៀវ ។ ភាគច្រើននៃបរិយាកាសផ្សំឡើងពី ឧស្ម័នអ៊ីដ្រូសែន និងមេតានដែលស្រូបយកផ្នែកក្រហមនៃពន្លឺព្រះអាទិត្យ ។ ភពអ៊ុយរ៉ានុស និងភព​សៅរ៍ ប៉ុន្តែពួកវាមានដង់ស៊ីតេប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ។ ភពអ៊ុយរ៉ានុសសមាសមាឌធំជាងផែនដី ៦៣ ដងនិងមានម៉ាស់ធំជាងផែនដី ១៥ដង ។ លក្ខណៈពិសេសរបស់ភពនេះគឺមានអក្ស័ររង្វិលខ្ញាល់ស្ទើរ៩០ និងស្ថិតនៅស្ទើរស្របជាមួយគន្លង ។
• ភពណិបទូន ៖ តារាវិទូបានរកឃើញភពណិបទូននៅឆ្នំា១៨៤៦ តាមរយៈការព្យាករណ៍​គន្លងរបស់វា​ ។​ សមាសភាពភពណិបទូនមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាច្រើនទៅនឹងបរិយាកាសភពអ៊ុយរ៉ានុស ប៉ុន្តែបរិយាកាសភពនេះមានផ្ទុកក្រវាត់ពពកដែលគេអាចមើលឃើញច្បាស់ ។ ភពណិបទូនមានស្នាមអុចងងឹតធំមួយស្រដៀងគ្នា នឹងស្នាមអុចក្រហមធំៗនៅលើភពព្រហស្បតិ៍ ។ ផ្នែកខាងក្នុងរបស់ភពណិបទូនបញ្ចេញថាមពលទៅកាន់ស្រទាប់ខាងក្រៅរបស់វាដូចជាភពព្រហស្បតិ៍និង ភពសៅរ៍ ដែរ ។ ភពណិបទូនក៏មានកងរង្វង់តូចៗព័ទ្ធជុំវិញផងដែរ ។

២. បានជាគេមិនបញ្ចូលព្លុយតូថាជាភពព្រោះដោយផ្អែកលើអំណះអំណាងថា ភពគឺត្រូវតែធ្វើដំណើរតាមគន្លងជុំវិញព្រះអាទិត្យ ( ពុំ​មែនជាភពរណប ) មានម៉ាស់ធំល្មមដើម្បីរក្សាទំនាញរាងឲ្យមូល និងមានទំហំធំល្មមដើម្បីរក្សាគន្លងរបស់វា ​។​ក្នុងលក្ខខណ្ឌចុងក្រោយ ព្លុយតូធ្លាក់ពីចំណាត់ថ្នាក់ជាភពភ្លាមហើយក្លាយជាអង្គមួយ ដូចអង្គផ្សេងទៀតដែលធ្វើដំណើរតាមគន្លងស្ថិតនៅក្នុងក្រវាត់ឃីភើ ( Kuiper belt ) ។

៣. ដោយគ្រាន់តែដឹងចម្ងាយពីព្រះអាទិត្យយើងអាចធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋានអំពីលក្ខណៈរបស់ភពមួយដូចតទៅ ៖​

        បើសិនជាយើងដឹងថថាភពមួយស្ថិតនៅជិតព្រះអាទិត្យ នោះយើងអាចសន្និដ្ឋានថា ភពន៉ផ្សំឡើងពីសិលាមានសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ មានបរិយាកាសស្តើង​មានម៉ាស់ និងទំហំតូច មានដង់ស៊ីតេទាប មានរង្វិលខ្ញាល់យឺត និងមានកម្លាំងទំនាញខ្សោយ ។

         បើយើងដឹងថាភពមួយស្ថិតនៅឆ្ងាយពីព្រះអាទិត្យ នោះយើងអាចសន្និដ្ឋានថា ភពនោះផ្សំឡើងពីឧស្ម័ន មានសីតុណ្ហភាពទាប មានបរិយាកាសក្រាស់មានម៉ាស់ និងទំហំធំ មានដង់ស៊ីតេខ្ពស់ មានរង្វិលខ្ញាល់​លឿន និងមានកម្លាំងទំនាញខ្លាំង ។

៤. ប្រាប់ពីលក្ខណៈដូចគ្នា និងខុសគ្នារវាងភពព្រហស្បតិ៍ និងភពសៅរ៍ ៖

លក្ខណៈដូចគ្នា ៖ ជាភពក្រៅ មានម៉ាស់និងទំហំធំមានរង្វិលខ្ញាល់លឿន មានដង់ស៊ីតេខ្ពស់ មានទំនាញខ្លាំងមានបរិយាកាសក្រាស់ ( សម្បូរដោយអ៊ីដ្រូសែន និងអេល្យូម ) មានទម្រង់ខាងក្នុងប្រហាក់ប្រហែលគ្នា និងបញ្ចេញថាមពលច្រើនជាងទទួលថាមពលពីព្រះអាទិត្យ ។

លក្ខណៈខុសគ្នា ៖

     ភពព្រហស្បតិ៍មានពណ៌ក្រហម គ្មានកងរង្វង់ មានសីតុណ្ហភាពខ្ពស់ជាងមានស្នាមអុចពណ៌ក្រហមធំៗ មានទំនាញខ្លាំងជាងនិងវិលបានមួយជុំព្រះអាទិត្យក្នុងថេរវេលាខ្លីជាង ។

      ភពសៅរ៍មានពណ៌លឿង មានកងរង្វង់ព័ទ្ធជុំវិញដែលផ្សំពីទឹកកក មានសីតុណ្ហភាពត្រជាក់ជាងគ្មានស្នាមអុចពណ៌ក្រហម មានទំនាញខ្សោយជាង និងវិលមួយជុំព្រះអាទិត្យក្នុងថេរវេលាយូរជាង ។

៥. បានជាការសិក្សាអំពីផ្កាយដុះកន្ទុយ ផ្កាយព្រះគ្រោះ និងអាចម៍ផ្កាយ មានសារៈសំខាន់ក្នុងុំការស្វែងយល់អំពីកំណកំណើតប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យព្រោះ​អង្គទាំងនេះគឺជា ផ្នែកមួយនៃប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យ​ហើយការសិក្សាអង្គទាំនេះគឺអាច​ផ្តល់់នូវព័ត៌​មានគន្លឹះ ដែលនាំទៅរកការសិក្សាអំពីកំណកំណើតប្រព័ន្ធព្រះអាទិត្យបាន ។