វិញ្ញាសាទស្ស​នៈវិជ្ជាថ្នាក់ទី១២ ( វិញ្ញាសាទី២៧ )

សំនួរ

១. ឆន្ទះជាអ្វី ?

២ . អ្វីជាអំពើឆន្ទះ ?

៣. តើបំនងចំនងនិងឆន្ទះមានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្តេចខ្លះ​ ?

៤. តើអំពើឆន្ទះត្រូវឆ្លងកាត់ប៉ុន្មានដំនាក់ ? ​ចូរពន្យល់ដំនាក់នីមួយៗ ?

៥. ស្ពីណូសាយយល់ថា ឆន្ទះគឺបញ្ញា ។ ចូរវិភាគ ។

ចម្លើយ

១. ឆន្ទះជាកំលាំងចិត្តដែលជំរុញអោយមនុស្សយើងធ្វើសកម្មភាពប្រកបដោយការត្រិះរិះពិចារណា ។

• ឆន្ទះ ជាលំនាំចិត្តដែលតំរងទិសសកម្មភាព មនុស្សឆ្ពោះទៅរកសំរេចបំនងមួយជាក់លាក់ដោយជំនះនូវឧបសគ្គនិងការលំបាកទាំងឡាយ ។

ឧទាហរណ៍៖ ការប្តេជ្ញាចិត្តចំរៀនអោយប្រលងជាប់សញ្ញាប័ត្រមធ្យមសិក្សាកំរិត២

• គោលបំនងៈប្រលងជាប់សញ្ញាប័ត្រ មធ្យមសិក្សាកំរិត២
• សកម្មភាពៈ ខំរៀន
• ការលំបាកៈ ទូរឯកសារលក្ខណៈពិបាកយល់នៃមេរៀនតាមមុខវិជ្ជានីមួយៗ ។

២. អំពើឆន្ទះជាអំពើប្រកបដោយបំនង រឺចេតនារម្មណ៍ដែលកើតឡើងពីការណ៍របស់ចិត្ត ។ វាជាអំពើបរកបដោយញាណ ដឹកនាំឆ្ពោះទៅរកសំរេចបំនងមួយជាក់លាក់ហើយដែលមនុស្សតែងធ្វើជំរើស ដោយគតិទុកជាមុននូវមធ្យោបាយរបៀបធ្វើ ។

៣,បំនងគឺជាសេចក្តីប្រាថ្នាមិនជាក់លាក់ ហើយគ្រាន់តែ​ជាសភាពចិត្តដែលមិនទាន់មានសញ្ញាច្បាស់លាស់ក្នុងគំនិត ។ ដូចជាប៉ង់ទិញកង់ ប៉ងធ្វើការរាជការ....

• ចំនងគឺជាសេចក្តីប្រាថ្នា ដែលគេចាប់អារម្មណ៍បានច្បាស់លាស់ជាបង្គួរ ពោលគឺស្គាល់គោលបំនងច្បាស់លាស់នៃសេចក្តីប្រាថ្នារបស់ខ្លួន ។ ដូចជាចង់ប្រលជាប់ មធ្យមសិក្សាកំរិត២ត្រូវខិតខំរៀន
• ឆន្ទៈជាអំពើកើតឡើង ក្រោយពីបានព្រាងទុកជាស្រេចហើយ ។ វាជាសេចក្តីប្រាថ្នាជាក់លាក់ ។

បំនងនាំអោយមានចំនង ។ បំនងនិងចំនងជំរុញអោកើតមានឆន្ទះ ។ ចំពោះឆន្ទះគឺពុំផ្ទុកនូវតណ្ហាទេ ។ ឯបំនងនិងចំនងជាដំនាក់ពីរដែលមានតណ្ហានៅឡើយ ។ អាចនិយាយថា បំនងនិងចំនងជាសកម្ម​ភាពកញ្ជះតណ្ហាក៏បាន ។ ដូចនេះ ពីបំនងនិងចំនងទៅដល់ឆន្ទះ រឺដល់អំពើឆន្ទះត្រូវឆ្លងកាត់សកម្មភាពគិតពិចារណាច្រើនទៀត ។

៤. តាមវិភាគធម្មតា អំពើឆន្ទះត្រូវឆ្លងកាត់បួនដំណាក់គឺ ៖

• បញ្ញ្ញត្តិកម្មៈ ជាដំណាក់ពិនិត្យក្នុងចិត្ត នូវអំពើដែលយើងបំរុងនឹងធ្វើ ។ វាជាដំនាក់កើតសេចក្តីប្រាថ្នា ដែលនាំអោយកើតមានបំនងនិងចំនង ។
• ការជជែកផ្គូផ្គង់ៈ ជាដំណាក់ពិនិត្យថ្លឹងថ្លែងប្រៀបធៀបរកហេតុផលដោយពិនិត្យនូវហេតុ មូលហេតុអត្ថគុណអត្ថទោស នៃអំពើដែលយើងបានព្រាងហើយ ។
• សេចក្តីសំរេចៈ ជាដំណាក់ធ្វើសេចក្តីសំរេចចិត្ត ថាធ្វើឬមិនធ្វើ ។ នេះជាដំនាក់សំខាន់បំផុតរបស់ឆន្ទះ ។ ខ្វះការសំរេចចិត្ត គឺខ្វះឆន្ទះ ។
• ប្រតិបត្តិជាដំនាក់អនុវត្តសេចក្តីសំរេច ។ វាជាដំណាក់សំខាន់ចុងក្រោយរបស់អំពើឆន្ទះ ។ ក្នុងដំណាក់នេះ គេចាប់ប្រតិបត្តិកិច្ចការ ដែលគេបានប្តេជ្ញាដោយប្រើមធ្យោបាយសំរបកិច្ចការ ។ គ្មានដំនាក់ទី៤គឺជាឆន្ទះស្ទើរ ។

៥. តាមស្ពីណូសា « ឆន្ទះគឺបញ្ហា « មានន័យថា ការសំរេចរបស់ឆន្ទះគឺជាលទ្ធផលនៃភាពស្វ័យប្រវត្តិនៃបញ្ញាព្រោះបញ្ញាយើង សំរេចដោយស្វ័យប្រវត្តិនូវអ្វីដែលយើងបានប្រាថ្នា ។ តាមទស្សនៈនេះយើងពុំអាចញែកអោយដាច់ពីគ្នានូវអ្វីជាឆន្ទះ អ្វីជាបញ្ញានោះឡើយ ។ តែបើនិយាយថានៅក្នុងឆន្ទះមានបញ្ញាដែរ រឺឆន្ទះតែងប្រើបញ្ញាខ្លះៗ ដូចជាសមជាង ។ តាទស្សនៈនេះ គន្លឹះរបស់ឆន្ទះគឺឋិតនៅលើដំនាក់ទី១ និងទី២តែប៉ុណ្ណោះ ។ ដូចនេះបើគ្មានដំនាក់ទី៣​និង ទី៤ទេក៏ឆន្ទះពុំអាចកើតមានដែរ ហើយបើនៅត្រឹមដំនាក់ទី១ និងទី២នោះឆន្ទះនឹងក្លាយទៅជាចំណងវិញ ។