វិញ្ញាសាទស្ស​នៈវិជ្ជាថ្នាក់ទី១២ ( វិញ្ញាសាទី២០)

សំនួរ

១. ស្យង់ជាអ្វី ?

២. ស្យង់កើតឡើងយ៉ា​ងដូចម្តេចខ្លះ ?

៣. អ្វីជាពុទ្ធិស្យង់ ? ពុទ្ធិស្យង់មានលក្ខណៈដូចម្តេចខ្លះ ?

៤.តិចនិតជាអ្វី ?

៥. តើស្យង់ និងតិចនិចខុសគ្នាដូចម្តេចខ្លះ ?

ចម្លើយ

១.  ស្យង់ជារបកគំហើញ នៃទំនាក់ទំនងដែលមានក្នុងតថៈ ជាការខិតខំដើម្បីពន្យល់និង ស្គាល់អ្វីដែលមាន ។

• ស្យង់ជាសំនុំវិចារណពុទ្ធិ ទោះជាក់លាក់ក្តី ឬវិជ្ជមានក្តីដែលកើតពីសំរាយបញ្ជាក់អរូបី ឬការពិនិត្យបញ្ជាក់ពិសោធន៍ ។ ស្យង់ជាក់លាក់ រួមមានគណិតវិទ្យានិង តារាវិទ្យា ។ ស្យង់ពិសោធន៍រួម មានរួបវិទ្យា គីមីវិទ្យា ជីវវិទ្យា ។
• ស្យង់ជាចំនេះវិជ្ជាទាំងអស់ ដែលកើតឡើងដោយវិចារណញាណ និងមានវិធីសាស្រ្តត្រឹមត្រូវ ។ ដូចនេះ វិជ្ចាណាក៏សឹងចាត់ទុកថាជាស្យង់ល​បានដែរ ។

២. ដើម្បីរស់បាន មនុស្សត្រូវធ្វើការ​យ៉ាងណា អោយអំពើរបស់ខ្លួនបានទទួលលទ្ធផលជាចាំបាច់ ។ មនុស្សខិតខំស្រាវជ្រាវរកច្បាស់ទាំងឡាយ  របស់ធម្មជាតិសំដៅសំរេចបំនង កែប្រែធម្មជាតិដើម្បីបំពេញតំរូវការ និងបំពេញចិត្តរ​បស់ខ្លួនហើយក៏បង្កើតស្យង់ឡើង ។ ដូចនេះដើមគំនិតស្យង់ មិនមែនស្ថិតនៅលើតំរូវការ និងចំនង់ដឹងប៉ុននោះទេថែមទាំងស្ថិតនៅការរលោភលន់របស់មនុស្សទៀតផង ។

៣. ពុទ្ធិស្យង់ជាពុទ្ធិវត្ថុវិស័យភាពផ្អែកលើវិធីសាស្រ្តដែលមានភាពទូទៅ ឈរលើវិចារណញាណជានិច្ច និងមានភាពជាក់លាក់ផង ។ ពុទ្ធិស្យង់មានលក្ខណៈ ៥គឺ ៖

• វត្ថុវិស័យភាព  គឺភាពគ្មានអ្វីក្រៅពីវិចារណភាពរបស់ស្យង់ឡើយ ។ ស្យង់មានវត្ថុសិក្សាច្បាស់លាស់ ហើយវត្ថុសិក្សានោះសោតមានអត្ថិភាពឯករាជ្យ ពីពុទ្ធិប្រធានផង ។
• វិធីសាស្រ្ត ស្យង់មានវិធីសាស្រ្តលល្អិតល្អន់ ត្រឹមត្រូវ ប្រកបដោយវិចារណញាណដើម្បីចាប់យកសច្ចភាព ។
• ភាពទូទៅ ស្យង់ផ្អែកលបញ្ញត្តិនានាដែលមានន័យទូទៅ  ។
• វិចារ​ណញាណ ដំណើរប្រព្រឹត្តទៅរបស់ស្យង់ ត្រូវតែបំភ្លឺ និងត្រួតពិនិត្យដោយវិចារណញាណជាដរាប ។
• ភាពជាក់លាក់ ព្រោះស្យង់ តែងវាស់វែងការណ៍ទាំងឡាយ ដែលវាសិក្សានិង បង្កើតច្បា​ប់មួយចំនួនផង ។

៤. តិចនិចគឺជា ការប្រជុំនូវវិធី មានលក្ខណៈច្បាស់លាស់ហើយវិធីនេះ​អាចយកទៅប្រើប្រាស់ សំរាប់អោយចេញជាលទ្ធផលអ្វីមួយ ដែលគេយល់ថាមានសារៈប្រយោជន៍ ។ វាជាកំរង់ល្បិច សំរាប់ធ្វើអោយកើតជាលទ្ធផល ។ វាមាននាទីបំរើតំរូវការរបស់មនុស្សផ្នែកសំភារៈ​ ។

៥. ស្យង់ និងតិចនិចខុសគ្នាត្រង់ ៖

• ស្យង់មានលក្ខណៈជាទ្រឹស្តីសុទ្ធសាធ មិនអើពើនិងផលប្រយោជន៍មិនខ្វល់ខ្វាយចំពោះប្រតិបត្តិ ។ ឯតិចនិចមានលក្ខណៈជាការប្រតិបត្តិតែងគិតដល់ប្រយោជន៍ជានិច្ច ។
• ស្យង់កើតពីចំណង់ចេះ ដើម្បីចេះចំនង់យល់ដើម្បីយល់ជាកម្មវត្ថុនៃការពិចារណាជាកូននៃចំងល់និងចំនង់ដឹង ។ ឯតិចនិច កើតឡើងពីចំនង់បំពេញតំរូវការនៃជីវីតជាមធ្យោបាយទង្វើ ជាកូននៃប្រយោជន៍និងការចាំបាច់របស់ជីវីត ។

      គោលដៅរបស់ស្យង់ គឺពុទ្ធិឯគោលដៅរបស់តិចនិចគឺផលិតកម្ម ។