វិញ្ញសា វប្បធម៌ទូទៅ អរិយាធម៌ខ្មែរគ្រប់ភូមិសិក្សា ( វិញ្ញាសាទី ១២ )

សំណួរ​

១ តើកត្តាសំខាន់ៗអ្វីខ្លះ ដែលបង្កលក្ខណៈដល់ការបង្ហាត់បង្រៀនការសិក្សារៀនសូត្រឪ្យមានប្រសិទ្ធិមាននិងគុណភាព ?

២. ដូចម្ដេចដែលហៅថាសុជីវធម៌ ហេតុអ្វីបានជាមនុស្សម្នាក់ៗត្រូវចេះសុជីវធម៌ ? តើសុជីវធម៌ និងសីលធម៌មានទំនាក់ទំនងគ្នាដូចម្ដេចខ្លះ ?

៣. សេចអង្គណាដែលបានបានបោះបង់ទីក្រុងអង្គរ ? នៅឆ្នាំណា ? ដោយមូលហេតុអ្វី ? ហើយបានមកបោះបង់ទីក្រុងនៅឯណាខ្លះ​មុនមកភ្នំពេញ ? មូលហេតុអ្វី ? ហើយបានមកបោះបង់ទីក្រុងនៅណាខ្លះ មុនមកភ្នំពេញ ?

៤. ក្នុងស្ថានភាពក្នុងការដោះស្រាយទំនាស់អាចមានស្ថានភាពបីកើតឡើងគឺ ស្ថានភាពឈ្នះ ចាញ់ ស្ថានភាពឈ្នះ ឈ្នះ ស្ថានភាពចាញ់ ឈ្នះ ។ ចូរបង្ហាញពីលក្ខណៈនៃស្ថានភាពនីមួយៗ ។

៥. តើអនក្ខរភាពផ្ដល់ផលវិបាក​ដល់បុគ្គល និងសហគមន៍ជាតិយ៉ាងដូចម្ដេច ?

ចម្លើយ

១. កត្តាសំខាន់ៗដែលបង្កលក្ខណៈដល់ការបង្ហាត់បង្រៀន​និងរៀនមានប្រសិទ្ធិភាព និងគុណភាពគឺ ៖

• ធនធានមនុស្ស​មាន សមត្ថភាព ជំនាញ សមត្ថភាពប្រតិបត្តិ
• សម្ភារក្នុងបង្រៀន និងរៀនទំនើបទាន់សម័យ អាគារសិក្សាគ្រប់គ្រាន់ សម្ភារៈឧបទេស មន្ទីរពិសោធន៍ ...
• បរិស្ថានថ្នាក់រៀន ការគ្រប់គ្រងវិន័យ សីលធម៌ ការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាល្អរវាងសិស្ស និងគ្រូ​មានការគោរពគ្នាវិញទៅមក
• លទ្ធភាពផលនៃការបង្រៀន និងរៀនមានលទ្ធផលល្អ​
• កម្មវិធីសិក្សាមានស្តង់ដារសមស្របតាមតំបន់ និងអន្តរជាតិ
• ការចូលរួមរបស់មាតាបិតាររបសើសហគមន៍ និងរដ្ឋអំណាចមូលដ្ឋាន
• សេដ្ឋកិច្ចក្នុងគ្រួសារ និងសង្គមមានស្ថេរភាព
• ទីផ្សារក្នុងការរកការងារធ្វើ ជំនឿ តម្លៃក្នុងសង្គម
• ការលើកសរសើរ និងផ្តល់រង្វាន់
• កត្តាសិស្សខ្លួនឯង
• គោលនយោបាយ របស់រាជរដ្ឋភិបាល ។

២. សុជីវធម៌ គឺជាច្បាប់សម្រាប់ទូន្មានមនុស្សឪ្យរស់នៅបានសុខស្រួលនៅក្នុងសង្គម ឬ ច្បាប់គួរសមក្នុងជីវិតរស់នៅ ។ បានជាមនុស្សម្នាក់ៗត្រូវចេះសុជីវធម៌ព្រោះ ៖

• ចេះរៀបចំខ្លួនកុំឪ្យមានការផ្ដាំឆ្លងក្នុងឥរិយាបថណាមួយ
• ចេះរៀចំឥរិយាបថ និងឬកពាឪ្យសមសួនតាមកាលៈទេសៈ
• ចេះរៀបចំកាយវិកាក្នុងពេលសន្ទនាជាមួយអ្នកដទៃឬក្នុងពេលចូលរួម ក្នុងពិធីផ្សេងៗ
• ចេះប្រើសំលៀកបំពាក់សមរម្យទៅតាមកាលៈទេសៈ
• ចេះនិយាយ និងសរសេរីត្រឹមត្រូវតាមក្បួនខ្នាត
• ចេះទទួលភ្ញៀវ និងគោរណសិទ្ធិគ្នា​

សុជីវធម៌មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និតជាមួយសីលធម៌ព្រោះថាកាលណាមានលំអផ្នែកឥរិយាបថ ក៏ត្រូវមានលំអផ្នែកស្មារតីចិត្តគំនិតថែមទៀតគឺទៀតគឺត្រូវមាននិច្ចសីលដូច បាណា អទិន្នាទានា កាមេ សុមិច្ឆាចារា មុសា និងសុរាជាដើមដើម្បីប្រព្រឹត្តខ្លួនឪ្យរស់នៅក្នុងភាពថ្លៃថ្នូរទាំងផ្លូវកាយ វាចា និងចិត្ត ។

៣. សេ្តចដែលបានបោះបង់ទីក្រុងអង្គរ គឺព្រះបាទពញាយ៉ាតនៅឆ្នាំ ១៤៣១-១៤៣៤ ។ ហើយមូលហេតុនៃការការបោះបង់អង្គរគឺ ៖

• សង្រ្គាមឈ្លានពានសៀម
• ចំនួនប្រជាជនថយចុះ ដោយសារសៀមកៀរ
• ធម្មជាតិមិនអំណោចផល ( ដីអស់ជីជាតិ )
• ទីក្រុងនៅជិតសៀមពេក

ហើយបាមកបោះបង់ទីក្រុងនៅឯទួលបាសាន​ ស្រីសឈរ ខេត្តកំពង់ ចាមរួចមកភ្នំពេញ ។

៤. លក្ខណៈនៃស្ថានភាពនីមួយៗ គឺ ៖

+ ស្ថានភាពឈ្នះចាញ់

• យើងខ្ញុំឈ្នះ គេចាញ់

• ជាការប្រយុទ្ធស្លាប់រស់
• ប្រើអស់ថាមពលអត្តនោម័ត កម្លាំងកាយចិត្ត បញ្ញា ស្មារតី សម្ភារៈ
• គិតតែផលប្រយោជន៍រឿងៗខ្លួន
• ប្រើគ្រប់ល្បិចឧបាយកល យុទ្ធសាស្រ្ដ យុទ្ធវិធី វិធានការ មធ្យោបាយឪ្យតែឈ្នះ
• យើងឬ​ខ្ញុំខ្លាំងជាង យើងឬក៏ខ្ញុំឈ្នះ គេខ្សោយជាង គេចាញ់ ។

+ ស្ថានភាពឈ្នះ-ឈ្នះ

• ស្ថានភាពចាញ់ យើងក៏ឈ្នះ
• យើងឬក៏ខ្ញុំឈ្នះ ឈ្នះ ទាំងអស់គ្នា
• ប្រើការសម្របសម្រួលគ្នាទៅវិញទៅមក
• ធ្វើសម្បទានដល់គ្នាទៅវិញទៅមក
• លះបង់ប្រយោជន៍ខ្លះៗ ដល់គ្នាទៅវិញទៅមក បន្ទន់ឥរិយាបទទៅវិញទៅមក
• ទុកឪកាសឪ្យគ្នាទៅវិញទៅមក​

+ ស្ថានភាពចាញ់-ឈ្នះ

• ស្ថានភាពចាញ់ យើងក៏ឈ្នះ
• យើងឬ ក៏ខ្ញុំខ្សោយជាងគេ គេខ្លាំងជាងច្រើន
• ជាការប្រយុទ្ធស្លាប់រស់ មានមួយ អត់មួយ
• គិតតែផងប្រយោជន៍រៀងខ្លួន
• គ្មានបន្ទន់ឥរិយាបទ គ្មានសម្របសម្រួលអ្វីទាំងអស់
• ប្រកាន់ជំហររឹងត្អឹង ។

៥. ផលវិបាកនៃអនក្ខរភាពដូចជា ៖

• បាត់ម្ចាស់ក្នុងការរស់នៅ
• គ្មានចំណេះពិបាកក្នុងការរកការងារធ្វើ
• ការងារមាត្រនឹងថាមពលដែលបានបញ្ចេញ
• ការងារច្រើនប្រើដោយកម្លាំងកាយ ទទួលបានប្រាក់កម្រៃទាប មិនមានសមាមាត្រនឹងទ្រុឌទ្រោម ជំងឺ ស្ថានភាពជីវភាពលំបាក អំពើហិង្សា គ្រួសារខ្វះសុភមង្គល
• ខ្វះធនធានមនុស្សក្នុងអភិវឌ្ឍសហគមន៍
• សេដ្ឋកិច្ចសង្គមអន់ថយ ពឹងផ្អែកតែជំនួញបរទេសធ្វើឪ្យអត្តសញ្ញាណាជាតិត្រូវបំផ្លាញបន្ដិចម្ដងៗ
• ប្រទេសជាតិធ្លាក់ក្នុងអាណានិគមបរទេស ។