វិញ្ញាសា វប្បធម៌ទូទៅ អរិយាធម៌ខ្មែរគ្រប់ភូមិសិក្សា ( វិញ្ញាសាទី ៤៩ )

សំណួរ​

១. ចំពោះដឹងស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យមានផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះចំពោះអ្នកជាសាស្រ្ដចារ្យមួយរូប ?
២. លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាអ្វី ? លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានកំណើតនៅកម្ពុជានៅថ្ងៃខែឆ្នាំណា ? នាំចូលដោយនរណា ? អនុវត្តនៅឆ្នាំណា ? ក្នុងរបបណា ? កម្ពុជាជាអង្គការសហប្រជាជាតិនៅថ្ងៃខែឆ្នាំណា ?

៣. តើប្រទេសអនុវត្តរបបប្រជាធិបតេយ្យមានអំណាចអ្វីខ្លះ ? តើអំណាចទាំងនោះមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះ ?

៤. តើ “ អធិបតេយ្យ “ មានន័យដូចម្ដេច ? តើអធិបតេយ្យរបស់រដ្ឋមួយស្ថិតនៅលើមូលដ្ឋានអ្វីខ្លះ ? តើអ្នកមានកាតព្វកិច្ច និងតួនាទីដូចម្ដេចដើម្បីរក្សាអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន ?

៥. ជំរឿនជាអ្វី ? ជំរឿនមានរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំម្ដង ? តើជំរឿនចុងក្រោយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាចាប់ពីថ្ងៃខែឆ្នាំណា ?

ចម្លើយ

១. ចំណេះដឹងស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យមានផលប្រយោជន៍ ចំពោះខ្ញុំជាសាស្ត្រាចារ្យមួយរូបដូចជា ៖

• ស្គាល់ពីសេរីភាពខ្លួនឯង
• គោរពសិទ្ធិមនុស្ស
• រស់នៅមានភាពថ្លៃថ្នូរ
• ឃើញពីការរំលោភច្បាប់
• អាចធ្វើជាម្ចាស់លើខ្លួនឯង
• ហ៊ានបញ្ចេញមតិចំពោះមុខច្បាប់
• មានទស្សនៈសកល
• ជួយឲ្យមានការអភិវឌ្ឍធខធានមនុស្សក្នុងសង្គម ។

២. លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាទម្រង់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋដោយប្រជាពលរដ្ឋមានន័យថាអ្វី ដែលរដ្ឋាភិបាលធ្វើត្រូវធ្វើស្របតាមច្បាប់ផង និងស្របតាមឆន្ទៈរាស្រ្ដផង ។

• លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានកំណើតនៅប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៦។
• នាំចូលដោយព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិយុត្តិវង្ស
• យកមកអនុវត្តនៅកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧
• ក្នុងរបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
• កម្ពុជាចូលជាអង្គការសហប្រជាជាតិនៅថ្ងៃទី ១៥ ខែធ្នូ ១៩៥៥ ។

៣. ប្រទេសអនុវត្តរបបប្រជាធិបតេយ្យមានអំណាច៣គឺ ៖

• អំណាចនីតិបញ្ញត្តិ ព្រឹទ្ធសភា និងរដ្ឋសភាជាអ្នកតាក់តែង និងអនុម័តច្បាប់
• អំណាចនីតិប្រតិបត្តិ រដ្ឋាភិបាលជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់
• អំណាចតុលាការ សាលាជំនុំជំរះក្តីជាអំណាចឯករាជ្យ សម្រាប់យុត្តិធម៌ជូនប្រជារាស្ត្រ។

៤. អធិបតេយ្យ មានន័យថាអំណាចនយោបាយឯករាជ្យ និងជាខ្ពស់ ឬមានន័យថារដ្ឋឯករាជ្យផ្នែកនយោបាយ។

+  អធិបតេយ្យរបស់រដ្ឋមួយស្ថិតនៅលើមូលដ្ឋាន៤ យ៉ាងគឺ មានទឹកដី មានប្រជាជន រដ្ឋាភិបាលឯករាជ មានសមត្ថភាពក្នុងការទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិជាមួយសហគមន៍ ។

+   ដើម្បីរក្សាអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន នឹងត្រូវ

• ខិតខំរៀនសូត្រ
• រក្សាការពារអត្តសញ្ញាណជាតិ
• ស្រឡាញ់ និងការពារបូរណភាពទឹកដីជាតិ ដោយចូលបម្រើក្នុងជួរកងទ័ពក្នុងពេលចាំបាច់
• រួមចំណែកការពារសុខមាលភាពប្រជាជន ដោយមិនចោលសំរាមក្នុងទីសាធារណៈ និងក្នុងទីកន្លែងដែលមិនគួរចោល
• ស្រឡាញ់ថែរក្សាធនធានធម្មជាតិ មិនបំផ្លាញដោយប្រការផ្សេងៗ
• រក្សាកិត្តិយសជាតិ ដោយមិនសំដែងឥរិយបថដែលបណ្តាលឲ្យគេមើលងាយដល់ប្រទេសជាតិ
• គោរព និងស្រឡាញ់ ផ្តើធម្មនុញ្ញ ច្បាប់ផ្សេងៗរបស់ប្រទេសជាតិ
• សាមគ្គីភាពជាតិ និងអន្តរជាតិ... ។

៥. ជំរឿន គឺជាការរាប់ចំនួនមនុស្ស ប្រុស ស្រី ចាស់ ក្មេង ដែលនៅក្នុងប្រទេសមួយ ដើម្បីប្រមូលទិន្នន័យសម្រាប់ធ្វើផែនការអភិវឌ្ឍប្រទេស ។ ជំរឿងធ្វើក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំម្តង ។ ជំរឿនចុងក្រោយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺចាប់ពីថ្ងៃទី ៣ ដល់ ១៣ ខែមីនា ២០០៨ ។